ਵੱਧ ਪੈ ਜਾਣਗੇ। ਪਿੰਡ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ ਦੋ ਹੀ ਕਮਰੇ ਸਨ। 1 ਲੱਖ 27 ਹਜ਼ਾਰ 'ਚ ਸਾਡਾ ਪੁਸ਼ਤੈਨੀ ਘਰ ਵਿਕ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਛੱਡਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਬਾਪੂ ਦੇ ਤਰਲੇ ਅੱਗੇ ਮੈਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੌਲਾ ਨਾ ਪਾਇਆ। ਅਸੀਂ ਦੇ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਢਾਣੀ (ਬਹਿਕ) 'ਤੇ ਆ ਗਏ ਪਰ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੀ ਆ ਕੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ। ਮੈਂ ਤੇ ਹੈਪੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਤੁਰ ਕੇ (13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ) ਘਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਘਰ ਉਜੜੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਰਗਾ ਬਣਿਆ ਪਿਆ ਸੀ । ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਸੀ ਉਹ ਚਮਿਆਰਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਡੀ ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਵਾਲਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੋਟੀ-ਪਾਣੀ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੱਲ (ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ) ਸਮਾਨ ਖੇਤ ਲੈ ਗਿਆ। ਸਾਲਾ ਮਨ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਜਿਸ ਘਰ 'ਚ ਮੌਜਾਂ ਲੁੱਟੀਆਂ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਘਰ ਤਿੰਨ ਪੀੜੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਸੰਭਾਲੀ ਬੈਠਾ ਸੀ ਉਹ ਵੀ ਛੱਡਣਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਵਾਹ ਰੇ ਗਰੀਬੀ ਤੂੰ ਬਲਵਾਨ !!! ਮੈਂ ਤੇ ਹੈਪੀ ਬਹਿਕ 'ਤੇ ਆਏ। ਆ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਬਾਪੂ ਨੇ ਵਧੀਆ ਘਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਕਮਰੇ ਇੱਕ ਰਸੋਈ ਤੇ ਸਟੋਰ ਅਤੇ ਮੂਹਰੇ ਬਰਾਂਡਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਲੱਸਤਰ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਬਾਪੂ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਮੁੱਕ ਗਏ। ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਵੀ ਵਾਹਵਾ ਫੱਬਦਾ ਪਿਆ ਸੀ।

ਇੱਧਰ ਸਾਡਾ ਕੇਸ (307 ਵਾਲਾ) ਜਿਹੜਾ ਮੁਕਤਸਰ ਤੋਂ ਫਰੀਦਕੋਟ ਫਾਸਟ ਟਰੈਕ ਕੋਰਟ 'ਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਨਿਬੇੜੇ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਅਤੇ ਤਾਇਆ ਪੇਸ਼ੀ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ। ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵਾਂ ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਮੈਨੂੰ ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕੀਆਂ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਡਿੱਗਦਾ ਹੋਇਆ ਤਰੀਕ 'ਤੇ ਜਾਂਦਾ। ਵਕੀਲ ਕਰਨ ਜੋਗੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਮੈਂ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇ ਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਵਕੀਲ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਿਰਾਏ-ਭਾੜੇ ਅਤੇ ਰੋਟੀ-ਚਾਟ ਦਾ ਖਰਚਾ ਬਾਪੂ ਫੜ-ਤੜਕੇ ਲਿਆਉਂਦਾ। ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਪੂ ਕੇਸਾਂ 'ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਦਾ-ਕਰਦਾ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਜੁੱਤੀ ਲਈ ਵੀ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੇ। ਮੈਲੀ ਜਿਹੀ ਚਾਦਰ ਉਹਦੇ ਤੇੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਟਿਆ ਜਿਹਾ ਕੁੜਤਾ ਗਲ ਪਾਇਆ ਹੁੰਦਾ। ਨਸ਼ੇ ਕਰਕੇ ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਦਾ ਜਿਗਰ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੰਡਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਨਾ ਉਸ ਨੇ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਿਆ ਤੇ ਨਾ ਜਿਗਰ ਠੀਕ ਹੋਇਆ। ਨਾਲੇ ਉਹ ਜਿਗਰ ਕਦੇ ਠੀਕ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਲਾਦ ਦਰਦਾਂ ਦੀ ਕਟਾਰ ਗੱਡ ਦੇਵੇ। ਉੱਤੋਂ ਇੱਕ ਬਾਪੂ ਦੀ ਲੱਤ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਸੁਰਾਖ਼ ਹੋ ਗਏ ਜੋ ਕਦੇ ਠੀਕ ਹੀ ਨਾ ਹੋਏ। ਠੀਕ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਕਾਹਦੇ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਤਾਂ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਬਾਪੂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਖੁਦ ਖੂਹ ਸੀ ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਘਾਟਾ ਪਾਉਂਦੀ। ਮਾੜੀ-ਮੋਟੀ ਦਾਰੂ ਜਾਂ ਭੁੱਕੀ ਵੇਚ ਕੇ ਜੋ ਬਾਪੂ ਵੱਟਦਾ ਉਹ ਮੇਰੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਖਿੱਚ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਬਾਪੂ 'ਤੇ ਤਰਸ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ । ਜੋ ਨਫਰਤ ਮੈਂ ਬਾਪੂ ਨਾਲ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਟਣ ਕਰਕੇ ਕਰਦਾ ਸੀ ਉਹ ਹੁਣ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਵੀ ਹੁਣ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਦਾ-ਚਾਲਦਾ ਵੀ ਨਾ। 2003 'ਚ ਸਾਡਾ ਕੇਸ ਫੈਸਲੇ 'ਤੇ ਆ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਫੈਸਲਾ ਨਾ ਆਇਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ