ਮੈਂ ਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਹਾਂ। ਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਗਏ ਹੋਵੋਂਗੇ। ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ। ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਆਦਮੀ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬਿਲਕੁਲ ਇਕੱਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਇਕਾਂਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਇਕਾਂਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਬੁਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ, ਕੁਝ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ : ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹੈਂ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੁਲਾਂਕਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਕਤ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਂ, ਉਹ ਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

*

ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਵਿਮਲ ਕੀਰਤੀ, ਜੋ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ਰਬਾਬ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਵਾਂਗ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੈਂਦੀ। ਜੁਬਾਨ ਦਾ ਕਿਹਾ ਮੁੱਕਰਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ। ਉਹ ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦਾ ਆਦਮੀ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਮਾਡਰਨ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕਈ ਯੁੱਗ ਪਿੱਛੇ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਆਦਮੀ ਹੈ ਜੋ ਦੋ ਯੁੱਗਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਤੇ ਨਵੀਨ ਦਾ ਜੋੜ ਹੈ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀਆਂ; ਸੰਤਾਂ ਦੀਆਂ; ਜਾਂ ਆਚਰਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ੀ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਪੰਚ-ਤੰਤਰ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹੋਈਏ। ਉਹ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾਡਰਨ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮਾਣਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਘੋੜਿਆਂ, ਰਾਜ-ਮਹਿਲਾਂ, ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਸੁਫ਼ਨੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਉਹ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਆ ਕੇ