ਜਾਨਾ। ਮੈਂ ਦਰਸ਼ਕ ਹਾਂ, ਪਹਾੜੀ ਉਪਰ ਬੈਠਾ ਦਰਸ਼ਕ । ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ।
ਗਿਆਰਵੀਂ : ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਉਸ ਬੰਦੇ ਨੇ ਲਿਖੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਕੋਈ ਦੇਵੀ ਅਨੁਭਵ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਨਾ ਮੁਰਬਦ ਸੀ ਨਾ ਮੁਰੀਦ, ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖ ਦਿੱਤੀ ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ, ਕਵੀਂ ਤਾਂ ਸੀ ਉਹ, ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਉਸ ਅੰਦਰੋਂ ਕਾਵਿ ਰਾਹੀਂ ਜਲਵਾਨੁਮਾ ਹੋਈ। ਸ਼ਾਇਰ ਬੰਸਰੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਬੰਸਰੀ ਵਿਚਲੇ ਸੁਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਧੁਨ ਬੰਸਰੀ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਅਮਰੀਕਣ ਬੰਸਰੀ ਹੈ। ਪਰ ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਬੇਹਦ ਸੁਹਣੀ ਹੈ। ਰੱਬ ਦਾ ਛਲਕਦਾ ਝਰਨਾ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੁੱਕ ਵਿਚ ਭਰ ਲਿਆ। ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਵਰਗਾ ਅਨੁਭਵ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਣਾ, ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਅਮਰੀਕਣ ਦੇ ਲਾਗਿਓ ਦੀ ਇਹ ਅਜੂਬਾ ਨਹੀਂ ਲੰਘਿਆ। ਉਸ ਵਰਗਾ ਗਿਆਨੀ ਹੋਰ ਅਮਰੀਕਣ ਨਹੀਂ।
ਬਈ ਵਿਚ ਵਿਚਾਲੇ ਟੋਕੋ ਨਾ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਨੋਟਸ ਲੈ ਲਿਆ ਕਰੋ। ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੋ। ਪਿਛੋਂ ਪਛਤਾਉਗੇ ਇਹ ਰਹਿ ਗਿਆ ਉਹ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਨੋਟਸ ਲੈ ਲਉ। ਜਦੋਂ ਸਮਾਂ ਆਇਆ ਮੈਂ ਕਹਿ ਦਿਆਂਗਾ ਹੁਣ ਰੁਕ ਜਾਉ।
ਮੇਰਾ ਵਕਤ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਕੀ? ਮੇਰਾ ਸਮਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪੱਚੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲੋਂ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮੌਤ ਉਪਰੰਤ ਜੀ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਖਤ ਲਿਖ ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਪਿਛੋਂ ਕੋਈ ਗੱਲ ਸੁਝ ਜਾਵੇ, ਪ.ਸ. ਲਿਖ ਕੇ ਫਿਰ ਜਰੂਰੀ ਗੱਲ ਲਿਖ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਪਿਛਲੀ ਲਿਖੀ ਗੱਲ ਸਾਰੀ ਚਿਠੀ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਿਆ ਵਚਿਤਰ ਹੈ ਜਹਾਨ। ਏਨੀ ਉਚਾਈ ਉਪਰ ਬੈਠਿਆ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਵਾਦੀ ਵਿਚੋਂ ਹਾਸਿਆਂ ਦੇ ਫਣਕਾਟੇ ਸੁਣੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਗਲੋਂ ਇਹ ਸਹੀ ਵੀ ਹੈ, ਚੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਘਾਟੀਆਂ ਇਕ ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਦੂਰ, ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹਟਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ, ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਰਹਿਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਫਸੋਸ, ਛੇਤੀ ਕੰਮ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਏਗਾ।
ਕੀ ਅਜਿਹਾ ਨੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਕਾਇਮ ਰਹੇ ਸਦੇਵ
ਘਟੋ ਘਟ ਇਸ ਪਲ ਮੈਨੂੰ ਧੋਖਾ ਨਾ ਦੇਣਾ।
ਆਦਮੀ ਬੁਜ਼ਦਿਲ ਹੈ ਆਖਰ।
ਕੀ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦੈ ਕਿ ਮੁਰੀਦ ਜੂਡਾ ਵਰਗੇ ਨਾ ਹੋਣ?
ਜਦ ਕੰਮ ਹੋ ਗਿਆ, ਰੁਕ ਜਾਂਗੇ।
ਠੀਕ ਹੈ ਫੇਰ ਅਲੀਲੀਆ !
