Back ArrowLogo
Info
Profile

ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਖ਼ੁਦ ਪਾਠਕ ਨੇ ਬਣਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਮਨਮੋਹਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਬਾਰੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸੂਝਵਾਨ ਪਾਠਕ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ, ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਪਾਠਕ 'ਤੇ ਹੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠਕ ਲਈ ਸਪੇਸ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। 1990 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਕਾਵਿ-ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਕਈ ਕਵੀ ਜੁੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇਕ ਦੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ- ਖੇਤਰ ਹੈ। ਮਨਮੋਹਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਵਿ-ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਿਹਨਾਂ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨੀ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ। ਮਨਮੋਹਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਅਮੂਰਤ ਅਤੇ ਆਤਮਮੁਖੀ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਲਗਦੀ ਹੋਵੇ, ਜੀਵੰਤ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਦੀਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ।

ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ, ਅਮੂਰਤ ਬਿੰਬਕਾਰੀ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਮਨਮੋਹਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਸਾਰ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ, ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਬੋਝਲ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਮੋਹਨ ਕੋਲ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ/ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਢੁਕਵੇਂ ਕਾਵਿਕ-ਬਿੰਬਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਕਾਵਿਕ-ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਉਹ ਵਾਰਤਕ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖੂਬੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਕਵੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਮੋਹਨ ਨੇ 1990 ਤੱਕ ('ਅਗਲੇ ਚੌਰਾਹੇ ਤੱਕ (1982) ਅਤੇ 'ਮਨ ਮਹੀਅਲ' 1989 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਤੱਕ) ਬਤੌਰ ਕਵੀ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ ਪਰ ਜਿਸ ਵਿਲੱਖਣ ਕਾਵਿ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣ ਬਣੀ, ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉਸਦੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸੁਰ ਸੰਕੇਤ' (1998) ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 'ਸੁਰ ਸੰਕੇਤ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਨਮਿਤ' (2001), ਅੱਥ (2004), 'ਨੀਲ ਕੰਠ' (2008) ਅਤੇ 'ਦੁਜੇ  ਸ਼ਬਦਾ 'ਚ ' (2010) ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਮੌਲਿਕ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਕਾਵਿ-ਭਾਸ਼ਾ ਤਲਾਸ਼ ਲਈ ਹੈ। ਖੋਜ, ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਨੁਵਾਦ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਨਿਰੰਤਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਚਿੰਤਨ ਦੀਆਂ ਨਵੀਨ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਖ਼ਾਸ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸਬੂਤ ਉਸਦੀਆਂ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਦੈਰੀਦੀਅਨ ਵਿਖੰਡਨ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ' (2006), 'ਮਿਸ਼ੇਲ ਫੂਕੋ' (2009) ਹਨ। ਮਿਥਾਲੋਜੀ, ਵਿਸ਼ਵ ਇਤਿਹਾਸ, ਉਤਰ-ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ, ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਉਤਰ-ਆਧੁਨਿਕ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਛਾਣਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਚਿੰਤਨ ਉੱਤੇ ਉਤਰ-ਆਧੁਕਿਤਾਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚਿੰਤਕਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪਿਆ, ਮਨਮੋਹਨ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਪਰ ਉਤਰ-ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਮੂਲ, ਨਿਸਚਤਾਵਾਦ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਮਹਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਦੇ ਭਰਮਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਤਾਂ ਮਨਮੋਹਨ ਅਪਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਤਰ-ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਨੇ ਜਿਸ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ

45 / 156
Previous
Next