ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਮਜਬੂਰ ਬੋਲਣਾ ਹੀ ਪਿਆ, 'ਤੂੰ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਕਾਹਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਏਂ, ਬੂਥੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਵਾਈ'

'ਇਹ ਜੁੱਤੀ ਕੀਹਦੀ ਮੰਗ ਕੇ ਲਿਆਇਆ ਏ?'

'ਸਰਦਾਰ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਨੌਂ ਫੁੱਟੇ ਦੀ।

ਮਿੱਡੀ ਇਕ ਦਮ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਈ। ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਨਾਨਕੀ ਇਕ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਅਤਰ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਮਿੱਡੀ ਮੰਗੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਏਧਰੋਂ ਇਸ ਦੀ ਮੰਗਣੀ ਬਾਰੇ ਸਤਿਨਾਮ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਦਸ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬੜਾ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ, ਮੈਂ ਮੌਕਾ ਪਾ ਕੇ, ਫਿਰ ਕਿਹਾ, 'ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਤਾਰੋ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।

ਮਿੱਡੀ ਤਾਰੋ ਦੇ ਗਲ੍ਹ ਪੈ ਗਈ। ਮੈਂ ਅੰਦਰੇ ਅੰਦਰ ਲੱਗਾ ਹੱਸਣ। ਤਾਰੋ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, 'ਅੰਨ੍ਹੀਏ। ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਲੜਾਉਣ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਕਹਿੰਦਾ ਏ।'

ਮੈਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਇਕ ਹੋਰ ਚਲਾ ਦਿਤੀ।

'ਤਾਰੋ ਤੂੰ ਦਸਿਆ ਨਹੀਂ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸੱਸ ਦਾ ਨਾਂ, ਜੋ ਲੱਤੋਂ ਲੰਞੀ ਹੈ ਹੋਰ ਕੁਝ ਦਸਾਂ ?'

ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਨਾਨਕਿਆ ਦੇ ਸਬੰਧ ਕਰਕੇ ਪਤਾ ਸੀ। ਮਿੱਡੀ ਦੇ ਤਾਂ ਭਾ ਦੀ ਬਣ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਵਾਂਗ ਸੱਚੀਆਂ ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ। ਮਿੱਡੀ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰੀ ਚਲੀ ਗਈ ਤੇ ਮੇਰਾ ਮਗਰੋਂ ਖੂਬ ਹਾਸਾ ਨਿਕਲਿਆ। ਸਤਿਨਾਮ ਗੁੱਝਾ-ਗੁੱਝਾ ਹੋਰ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੇਖੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨੈਣ ਸਾਫ਼ ਸ਼ਰਾਬੀ ਪਿਆਲੇ ਹੀ ਦਿਸਦੇ ਸਨ। ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਤਾ ਕਿ ਮੇਰੇ ਬੇ-ਧਿਆਨੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਤਿਨਾਮ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਪੀ ਕੇ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੈਣਾਂ ਨੂੰ ਤੱਕਿਆ। ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ 'ਝਰਲ' ਕਰਦੀ ਨਸ਼ੀਲੀ ਹਰਕਤ ਮੈਨੂੰ ਬੇਵਸ ਜਿਹਾ ਕਰ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖਿਆ, ਉਸ ਝਟ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਕੰਬ ਕੇ ਨੀਵੀਂ ਪਾ ਲਈ, ਆਹ ਲਾਜਵੰਤੀ। ਕੁਆਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਕੇਵਲ ਸ਼ਰਮ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ। ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ-ਇਕ ਕਰ ਕੇ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਪਰ ਦੋ ਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤੜਪਾਣ ਲਈ ਰਾਤ ਪਾ ਗਈਆਂ।

ਰਾਤ ਲੰਘ ਗਈ ਪਰ ਬਿਸਤਰੇ ਤੇ ਵਟ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਰਾਤੀਂ ਸੁੱਤਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪਾਸੇ ਹੀ ਮਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਸਤਿਨਾਮ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਲ ਨੂੰ ਇਕ ਰੁਕਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਘਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਬਾਹਰੋਂ ਆ ਕੇ ਨਹਾਤੇ ਤੇ ਮੁੜ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਹਾਜਰੀ ਖਾਧੀ। ਚਾਹ ਦੇ ਵੀ ਦੋ-ਦੋ ਪਿਆਲੇ ਪੀਤੇ। ਸਤਿਨਾਮ ਥੱਲੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਰੁਝ ਗਿਆ। ਏਧਰ ਮੈਂ ਚਿੱਠੀ ਤੇ ਲਕੀਰਾਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ –

ਇਕ ਸੁਪਨਾ ਆਇਆ, ਜੀਵਨ ਰੰਗ ਰੱਤਾ।

ਇਕ ਰੇਲ ਦਾ ਸਫਰ, ਅਥਵਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ।

ਜੀਵਨ ਭਾਵ ਦਾ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਉਦੈ ਹੋਣਾ ਤੇ ਪ੍ਰੀਤ ਖਿਮਾਂ ਵਿਚ ਛੁਪਣਾ।

ਇਕ ਸਾਥ ਸੀ, ਜੀਵਨ ਦੀ ਮਧਰਤਾ ਵਿਚ ਓਤ ਪੋਤ।