ਭਰਾਈ ਦੇਣੀਆਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਚੀਆਂ। ਆਪਣੇ ਬੇਹੜੇ ਦੇ ਜੀਆਂ ਦਾ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ। ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਦਾ। ਊਆਂ ਊਣ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਪੱਕਾ ਰਸਤਾ ਬੀ ਬਣੀ ਗਿਆ,ਉੱਥੇ ਜਾਣ ਲਈ।" ਮੈਨੂੰ ਦੀਪੇ ਦੀ ਗੱਲ ਜਚ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਸੌਦਾ ਲੈਣ ਆਏ ਕਰਮੇ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਇਕ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਹੱਥ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।

"ਜਾਈਂ ਉਏ ਛੋੜ ਕਰੀਕੇ, ਆਪਣੇ ਬਾਪੂਏ ਨੂੰ ਘੱਲੀ ਜ਼ਰਾ, ਆਖੀਂ, ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਆਲੇ ਆਏ ਨੇ ਹੱਟੀਆਂ। ਜਾ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਛੇਤੀ ਘੱਲੀ ਦੇ।"

ਮੁੰਡਾ ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ ਚਲਾ ਗਿਆ।

"ਦੀਪਿਆ, ਹੁਣ ਖੂਹੇ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਰੌਣਕ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।" ਮੈਂ ਸੁੰਨਸਾਨ ਪਏ ਖੂਹ ਵੱਲ ਵੇਖਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ।

"ਕਿੱਥੇ ਮਾਹਟਰ ਜੀ, ਜੇ ਕਧਾੜੀ ਮੋਟਰ ਸੜੀ ਜਾਂਦੀ ਐ ਤਾਂ ਵਾਟਰ ਸਪਲਾਈ ਬੀ ਬੰਦ ਹੋਈ ਜਾਂਦੀ, ਫਿਰੀ ਲੋਕੀ ਕਰਦੇ ਇਧਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ। ਊਆਂ ਕੁਣ ਔਂਦਾ। ਉਣ ਤਾਂ ਮੌਜਾਂ ਐ ਜੀ। ਘਰ ਈ ਕੱਪੜੇ ਧੋਈ ਲੈਂਦੇ, ਡੰਗਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਆਈ ਲੈਂਦੇ।"

ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਖੂਹ ਵੀ ਉਂਝ ਹੀ ਬੀਆਵਾਨ ਪਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਤੇ ਬੋਹੜ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਝੁਕ ਆਈਆਂ ਸਨ। ਖੂਹ ਲਾਗੇ ਅੱਕ- ਬਸੂਟੀ ਤੇ ਪੰਜ ਫੁੱਲੀ ਆਦਿ ਸੰਘਣੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਨੇ ਝੁਰਮਟ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਮੈਨੂੰ ਚੇਤੇ ਆਇਆ। ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਮਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਤੇ ਬਿੱਲਾ ਇਸੇ ਚੁਬਾਰੇ ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਗਾਣੇ ਜਾਂ ਖਬਰਾਂ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ, ਦੋਹਾਂ ਖੂਹਾਂ ਤੇ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਆਵਾਜਾਈ ਹੁੰਦੀ। ਦਲਿਤ ਮੁਹੱਲੇ ਦੀ ਮੁਟਿਆਰ ਕਮਲ ਵੀ ਆਪਣੇ ਖੂਹ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਚੁਬਾਰੇ ਸਾਹਮਣਿਉ ਲੰਘਦੀ। ਇਕਹਿਰਾ ਤੂਤ ਦੀ ਛਿਟੀ ਵਰਗਾ ਜਿਸਮ। ਤਰਾਸ਼ੇ ਹੋਏ ਅੰਗ। ਲੰਮੀ ਧੌਣ। ਸਿਰ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਘੜਾ। ਘੜੇ ਨੂੰ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਸਹਾਰੇ ਦੇ ਛੱਡ ਕੇ, ਸਰਕਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕਲਾਕਾਰ ਵਾਂਗ ਪਥਰੀਲੀ ਖੰਡ 'ਚੋਂ ਬੋਚ-ਬੋਚ ਪੰਬ ਧਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਬਿੱਲਾ ਕਾਲਜਾ ਫੜ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ। ਉਹ ਹਉਕਾ ਜਿਹਾ ਭਰਕੇ ਆਖਦਾ, ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਜੀ ਕਰਦੇ, ਇਸ ਦੇ ਪਿਉ ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਹੱਥ ਮੰਗ ਲਵਾਂ।"

"ਨਿਰੀ ਅਨਪੜ੍ਹ ਐ। ਓ..ਅ.ਵੀ ਨੀ ਜਾਣਦੀ।" ਮੈਂ ਦੱਸਦਾ। "ਕੋਈ ਨੀ ਯਾਰ, ਚਲੂਗੀ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਵੀ ਕੀ ਚੱਜ ਸੰਵਾਰਦੀਆਂ ਪਤਾ ਐ ਮੈਨੂੰ।" ਬਿੱਲਾ ਸਰੂਰ ਜਿਹੇ 'ਚ ਬੋਲਦਾ।

ਮੈਂ ਫਿਰ ਕਹਿੰਦਾ, "ਆਧਰਮੀ ਐ। ਤੂੰ ਜੱਟ ਦਾ ਪੁੱਤ। ਤੇਰੇ ਘਰ ਆਲੇ ਰਾਜੀ ਹੋ ਜਾਣਗੇ।"

"ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਕੌਣ ਵੇਖਦਾ ਜਾਤਾਂ-ਪਾਤਾਂ। ਨੇਚੁਰਲ ਬਿਊਟੀ ਐ ਪਿਆਰੇ। ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਸਾਡੇ ਕਿੱਥੇ? ਸਾਰੇ ਸੁਹੱਪਣ ਦਾ ਪਾਣੀ ਭਰਦੇ