ਮੁਨਾਪਲੀ ਅਤੇ ਮੁਨਾਵਾਖੋਰੀ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਜੋਗ ਵਿਚੋਂ ਉਪਜਣ ਵਾਲੇ ਆਰਥਕ ਕੋਝ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਕੁਦਰਤੀ ਇਲਾਜ 'ਮੁਕਾਬਲਾ' ਹੈ । ਜਿਥੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚਲੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਕੋਝ ਅਤੇ ਕਲੱਬ ਹੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਓਥੇ ਵਾਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਵਾਪਾਰਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਸ਼ਟ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸੌਖ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਲ ਦੀ ਸੁੰਧੜਾ, ਮੁੱਲ ਦੀ ਉਚਿੱਤਤਾ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਾਂ ਦੇ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਾਂ ਨੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਮੁਨਾਭੇ ਨੂੰ ਵਾਪਾਰ ਵਿਚ ਯੋਗ ਥਾਂ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਰਥ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਮੁਨਾਭੇ ਦੇ ਨਿਰਾਦਰ ਦਾ ਦੰਡ ਭੁਗਤ ਕੇ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖ ਰਹੀ ਹੈ।
ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਨੂੰ ਵਾਪਾਰ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਿਆਂ ਵਾਪਾਰ ਜਿਉ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਵਾਪਾਰ ਦੀ ਜਿੰਦ-ਜਾਨ ਹੈ। ਪਰ ਮੁਕਾਰਲਾ ਵਾਪਾਰ ਦਾ ਅੰਤਲਾ ਮਨੋਰਥ ਵੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਜਮਾਨਤ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਇਉਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਸਦਾ ਅੰਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਮੁਨਾਫੇ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਿਆ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਇਹ ਤਜਰਬਾ ਕਰ ਕੇ ਵੇਖ ਲਿਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੁਨਾਏ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਈ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬੰਧਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋੜਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੀਹਵੀ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭਿਕ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਕੌਮੀ ਗੋਰਵ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਅਤੇ ਵਾਪਾਰੀ, ਇਸੇ ਸਦੀ ਦੀ ਅੰਤਲੀ ਚੌਬਾਈ ਵਿਚ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਨਾਲੋਂ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਲੱਖਾ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਬੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਤਾਈਵਾਨ, ਕੋਰੀਆ, ਹਾਂਗਕਾਂਗ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਆਦਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਉਂ ਸੋਚਿਆ ਜਾਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਸਸਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਣ ਦੀ ਆਸ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਯੋਰਪ ਦੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਉਂ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਯੌਰਪ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਮਾਰਕੀਟ ਦੀਆਂ ਲੀਹਾਂ ਉੱਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵੀ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਮੈਕਸੀਕੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਸਾਂਝੀ ਵਾਪਾਰਕ ਬਰਾਦਰੀ ਕਾਇਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਾਪਾਰੀ ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਦੇ ਘੇਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਣਗੇ।
ਇਸ ਸਾਰੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਵਿਚੋਂ ਜੀਵਨ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਆਸਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਤਕ ਪੱਛਮੀ ਯੌਰਪ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਆਦਿਕ ਉਨਤ ਦੇਸ਼ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੋਮਿਆ
