ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ ਚਿਹਨਕ ਅਤੇ ਚਿਹਨਤ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਸਿਗਨਲਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਲਾਲ ਬੱਤੀ ਖਤਰੇ ਜਾਂ ਰੁਕਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਹਰੀ ਬੱਤੀ ਜਾਣ ਤੇ ਪੀਲੀ ਬੱਤੀ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਦਾ।

ਲਾਲ ਬੱਤੀ -> ਧੁਨੀ ਬਿੰਬ -> ਚਿਹਨਕ -> ਚਿਹਨ

ਖਤਰਾ/ਰੁਕਣਾ -> ਸੰਕਲਪ -> ਚਿਹਨਤ -> ਚਿਹਨ

ਸੋਸਿਓਰ ਨੇ ਚਿਹਨ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਚਿਹਨਾਂ ਦੀ ਆਪ ਮੁਹਾਰਤਾ ਜਾਂ ਅਪ ਮੁਹਾਰਪਣ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਚਿਹਨਾਂ ਦੀ ਆਮੁਹਾਰਤਾ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਚਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ਚਿਹਨਕ ਅਤੇ ਚਿਹਨਤ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨਸੀਲ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਘੋੜਾ ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ Horse ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਦੇ ਤੁਰਨ ਵੇਲੇ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਪਾਨ ਵਿਚ ਲਾਲ ਝੰਡੀ ਦਾ ਇਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਚਿਹਨਤ ਅਤੇ ਚਿਹਨਕ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਚਿਹਨਕ ਅਤੇ ਚਿਹਨਤ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੀ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਗੋਂ ਚਿਹਨਕ ਅਤੇ ਚਿਹਨਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਹੀ ਅਪ ਮੁਹਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸ਼ਬਦ 'ਹਾੜ' ਦਾ ਕਦੀ ਉਚਾਰਨ 'ਅਸ਼ਾੜ' ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਈ 'ਆਸ਼ਾਡ'। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਫਤਾ ਕਿਤੇ 'ਹਪਤਾ' ਵਿਚ ਅਤੇ ਕਿਤੇ 'ਸਪਤਾਹ' ਵਿਚ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। Silly ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਕਦੇ ਸਨਮਾਨ ਯੁਕਤ ਸਨ ਤੇ ਹੁਣ ਅਪਮਾਨ ਯੁਕਤ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਗਿਆਨੀ' ਕਦੇ 'ਗਿਆਨਦਾਤਾ' ਸੀ ਤੇ ਕਦੇ ਭੋਲਾ ਸਿਧੜ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਚਿਹਨਕ ਅਤੇ ਚਿਹਨਤ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਵੀ ਅਪ ਮੁਹਾਰਾਪਣ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਰੂਪ ਵਿਚ ਦੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸੋਸਿਉਰ ਨੇ ਚਿਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਪਮੁਹਾਰੀ ਦੱਸੀ ਹੈ।

ਚਿਹਨਕ ਅਤੇ ਚਿਹਨਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਅਪਮੁਹਾਰਤਾ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸੋਸਿਓਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਇਕ ਚਿੰਨ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਜੋਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਨਹੀਂ। ਕਰਦਾ। ਜੇਕਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਮਾਵਲੀ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਮੁੱਚੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਪਿੱਛੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰਾ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਚਾਚਾ, ਤਾਇਆ, ਮਾਮਾ, ਫੁੱਫੜ, ਮਾਸੜ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ Uncle ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਚਿੰਨ ਆਪਮੁਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਤੋਂ ਵਿਛੁੰਨ ਕੇ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਸੋਸਿਓਰ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਮੁਹਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੱਸੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਰਕਾਰਾਂ ਸੰਬੰਦੀ ਚਰਚਾ ਵੀ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ- ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਧੁਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਦੋ ਵਸ ਤਾਂ ਇਕ ਦੂਜੀ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਧੁਨੀ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾ ਵੀ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਦੋ ਅੰਗ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਪਰਸ਼ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਧੁਨੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਧੁਨੀ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨ (Phoneties) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।