ਪਠਾਰੀ, ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਰਾਹੀਂ ਤਾਲਵੀ ਅਤੇ ਜੀਭ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਰਾਹੀਂ ਕੋਮਲ ਤਾਲਵੀ ਧੁਨੀਆਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਤ, ਥ, ਦ, ਧ ਦੰਤੀ ਨ, ਲ, ਸ ਦੰਭ ਪਠਾਰਾ, ਚ, ਛ, ਜ, ਝ, ਣ, ਤਾਲਵੀ ਤੇ ਕ, ਖ, ਮ, ਘ, ਝ, ਕੋਮਲਤਾਲਵੀ ਧੁਨੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਸ੍ਵਰ ਧੁਨੀਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਚਰਚਾ ਕਰੋ।

 ਉੱਤਰ-ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 10 ਸ੍ਵਰ ਹਨ। ਅ, ਆ, ਐ, ਔ, ਇ, ਈ, ਉ, ਊ, ਓ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਸਾਂ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸ੍ਵਰ ਲਘੂ ਸ੍ਵਰ ਹਨ । ਲਘੂ ਸ੍ਵਰ ਅ, ਇ ਅਤੇ ਉ ਹਨ । ਬਾਕੀ 7 ਸ੍ਵਰ ਦੀਰਘ ਹਨ। ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਵਿਚ ਆ, ਐ, ਔ, ਈ, ਏ, ਊ, ਓ ਹਨ । ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨਾਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਘੂ ਸ੍ਵਰ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਤੋਂ ਬਾਦ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੇ। ਸ੍ਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਿਮਨ ਲਿਖਤ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

ਅ- ਅਰਧ ਨੀਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਅਤੇ ਗੁਲਾਈ ਰਹਿਤ ਲਘੂ ਸ੍ਵਰ । ਇਸ ਸ੍ਵਰ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਤੋਂ ਬਾਦ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੇ।

(ਓ) ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ :

ਅੱਕ

ਅਲ

(ਅ) ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ :

ਪਲ/ਪ ਅ ਲ

ਕਲ/ਕ ਅ ਲ

(ਇ) ਅਰਧ ਉੱਚਾ, ਵਿਚਕਾਰਲਾ, ਗੁਲਾਈ ਰਹਿਤ, ਲਘੂ ।

ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਅਤੇ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਤੋਂ ਬਾਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।

(ਓ) ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ :

ਇਸ

ਇਕ

(ਅ) ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ :

ਸਿਰ/ ਸ ਇ ਰ/

ਸਥਿਰ/ਸ ਅ ਥ ਇ ਰ/

ਕਠਿਨ/ਕ ਅ ਠ ਇ ਨ/

ਉ = ਅਰਧ-ਉੱਚਾ, ਵਿਚਕਾਰਲਾ, ਗੁਲਾਈਦਾਰ, ਲਘੂ।

ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਅਤੇ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਤੋਂ ਬਾਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।

(ੳ) ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ

ਉਸ/ ਉ ਸ/

ਸਹੁਰਾ / ਸ ਅ ਉ ਹ ਰ ਆ/

ਮਹੁਰਾ / ਮ ਅ ਮ ਉ ਹ ਰ ਆ/

ਰੂਸ / ਰ ਉ ਸ/