ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਏ । ਇਹ ਰੁਚੀ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿੱਤ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਪ੍ਰਯੋਗ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਸਾਹਿੱਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਰ ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਹੈ । ਭਾਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਰਚਨਾ ਬ੍ਰਿਜੀ ਵਿਚ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਬ੍ਰਿਜੀ ਦਾ ਲਹਿਜਾ ਤੇ ਉਚਾਰਣ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਕਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਰੂਪ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :
(ੳ) ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਸਾਧ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਹਿੰਦਵੀ ਦੀ ਪੁਠ ਚੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ।
(ਅ) ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਤੇ ਸੂਫੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਜਿਹੜੀ ਲੋਕ-ਬੋਲੀ ਸੀ ਤੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਤੇ ਲਹਿੰਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਰਲਵੇਂ ਰੂਪ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।
(ੲ) ਭਾਈ' ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਿਸ ਦਾ ਲਹਿਜਾ ਤੇ ਉਚਾਰਣ ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਦਾ ਹੈ।
(ਸ) ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿੱਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿੱਪੀ ਨੂੰ ਸੋਧ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਣ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਢਾਲ ਕੇ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਤਰਤੀਬ ਦੇ ਕੇ, ਏਸੇ ਕਾਲ ਵਿਚ ਸਾਹਿੱਤਕ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ । ਭਾਵੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੇਖਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਲਿੱਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਪਰ ਬਾਕੀ ਸਭ ਲੇਖਕ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿੱਪੀ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਡੇ ਤਕ ਅੱਪੜੀਆਂ ਹਨ।
ਉਪਰੋਕਤ ਸੰਖੇਪ ਸਰਵੇਖਣ ਤੇ ਇਸ ਕਾਲ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਕਾਲ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ 'ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿੱਤ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਾਲ' ਆਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।