ਵੰਡ ਨੇ ਧਰਮ ਵੀ ਬਦਲ ਦਿਤੇ

ਭਾਰਤ ਵਿਚੋਂ ਗਏ ਡੈਲੀਗੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ 135 ਅਤੇ 136 ਯੂਨੀਅਨ ਕੌਸਲਾਂ ਵਲੋਂ ਸਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੋਟਲ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਪੱਤਨ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਅਜਮਤ ਉਲ੍ਹਾ ਖਟਕ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ ਦਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸੜਕ ਨੂੰ ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਰੋਡ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਇਥੋਂ ਸਿਰਫ 70 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਕਸੂਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਦ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਸੜਕ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ, ਦੁਕਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਿਰਫ ਚਿਹਰੇ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪਹਿਰਾਵਾ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਦਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਆਮ ਹੀ ਲੋਕ ਸਵੇਰੇ ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਵਿਚ ਆਵਾਜਾਈ ਵੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਆਮ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਵਕਤ ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕਸੂਰ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜੰਮੂ ਜਾਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਆਲਕੋਟ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਤੋਂ ਜੰਮੂ ਸ਼ਾਇਦ 40 ਕੁ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਜਾਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਵੰਡ ਨੇ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਲਾਂ ਬੜੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਸਨ ਪਰ ਸਾਹਮਣੇ 135 ਯੂਨੀਅਨ ਕੌਂਸਿਲ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੈਨਰ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ ਜਿੰਨਾਂ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ "ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਏ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੈ" ਅਸੀਂ ਜਦ ਬੱਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਹਾਰਾਂ ਨਲ ਲੱਦ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਾਜ਼ਿਮ ਦੇ ਦਫਤਰ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਲੋਕ ਜਮਾਂ ਸਨ। ਉਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਨ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਬਦੋਬਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਜਾਦੀ ਸੀ। ਡੈਲੀਗੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਗਏ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਕਿਉਂ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਗਏ ਇਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਬੋਲੀ ਨਵੀਂ ਸੀ । ਭਾਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਇਹੋ ਸੀ ਕਿ ਦੋਵਾਂ