ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੀ ਥਾਂ ਜੀ.ਪੀ.ਐੱਸ. ਗਿੱਲ ਲਿਖਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਸ ਵਿਚਲਾ ਐੱਸ, ਜੋ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੰਖੇਪਨ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਓਪਰਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਆਦਮੀ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਸਰੂਪ ਨਾਲ ਨਾਤਾ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਸਿੰਘ ਲਾਉਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਨਿਕਟ-ਵਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹਿਮਤ ਸਨ।
ਕੀਨੀਆ ਤੋਂ ਆਏ ਇਕ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਭੋਗਲ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਉਚੇਚੀ ਮਿੱਤ੍ਰਤਾ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਮਿੱਤ੍ਰਤਾ ਵਧਦੀ ਵਧਦੀ ਭ੍ਰੱਪਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪੁੱਜ ਗਈ। ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਦੀ ਸੰਪੂਰਣ ਸਾਂਝ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡਾ ਅੰਤਰ ਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਇਹ ਕਿ ਕੇਸਾਧਾਰੀ ਭੋਗਲ ਸਮੁੱਚੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ ਕੌਮ ਨੂੰ ਘਟੀਆ ਅਤੇ ਘਿਰਣਤ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਜਦ ਕਿ ਗਿੱਲ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਉਦਾਰਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵਿਰੋਧ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕੋਈ ਦੀਵਾਰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ। ਇਹ ਦੋਸਤੀ ਹਰ ਵੀ ਪੱਕੀ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਸਕੂਲ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਹੈਂਡ ਦੀ ਰੀਟਾਇਰਮੈਂਟ ਮਗਰੋਂ ਨਵੇਂ ਡਿਪਟੀ ਹੈੱਡ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਉਤੋਂ ਗਿੱਲ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀਆ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਹੋ ਪਿਆ।
ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗੇ ਸਨ। ਉਹ ਸਟਾਵ ਵਿਚ ਸੀਨੀਅਰ ਮੇਸਟ ਸੀ। ਉਸ ਕੋਲ ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਡਿਪਟੀ ਹੈੱਡ ਦੀ ਪਦਵੀ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਕੇਵਲ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਜੂਨੀਅਰ ਇਕ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਡਿਪਟੀ ਹੈੱਡ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ । ਭੋਗਲ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ; ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਹੋਈ। ਉਹ 'ਚਿੱਟਿਆਂ' ਕੋਲੋਂ ਏਹੋ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਮੁਆਮਲਾ ਬਹੁਤ ਵਧਿਆ ਇੰਡਸਟ੍ਰੀਅਲ ਟ੍ਰਾਈਬਿਊਨਲ ਤਕ ਗੱਲ ਗਈ। ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਗਿੱਲ ਨੇ ਅਰਲੀ ਰੀਟਾਇਰਮੈਂਟ ਲੈ ਕੇ ਰੰਗ-ਭੇਦ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਕਿਉਂਜੁ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸਮਾਧਾਨ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਆਪਣੀ ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਕੋਈ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੰਪ੍ਰੋਮਾਈਜ਼ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਉਸ ਨੇ ਉਦਾਰਤਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤ੍ਰ ਗੁਰਕਿਰਪਾਲ ਨੇ ਐੱਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਪਾਸ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣੀ ਹਮ-ਜਮਾਤ ਇਕ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ: ਗਿੱਲ ਦੇ ਮੱਥੇ ਵੱਟ ਨਾ ਪਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ
