ਸੰਵੇਦਨਾ

ਮੈਂ ਅਜਿਹੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵੇਰ ਹੀ ਗਿਆ ਸਾਂ । ਮੇਰਾ ਇਕ ਮਿੱਤਰ ਬਦੋਬਦੀ ਮੈਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਝੀ ਸਭਾ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਜਿਉਂਦਾ ਜਾਗਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ: ਇਹ ਸਾਡੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਰੱਖਿਅਕ ਹੈ; ਇਹ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਤ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਮਾਹਵਾਰੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਗੰਭੀਰ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਮਿਆਰੀ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸੁਹਬਤ ਵਿਚ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, " ਅਤੇ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕਈ ਹੋਰ ਬਾਗਾਂ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਉੱਤੇ ਭਰਪੂਰ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵੇਰ ਮੈਂ ਇਕ ਸਾਹਿਤਿਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਚਲਾ ਗਿਆ।

ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਦੇ ਦੱਸਣ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਉਣੀ ਸੀ। ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਉਸ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਜਗਤ ਦਾ ਬੇ-ਰਾਜ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਜਿਹੜੀ ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਸੁਣਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੀ, ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਉਚੇਚੀ ਥਾਂ ਬਣਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ-ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ-ਕੇਵਲ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ-ਵਸਤੂ ਬਾਰੇ ਵੀ।

ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਸੂਚਨਾ-ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦੇ ਕੁ ਦਰਜਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੀ ਸੀ। ਹਾਜ਼ਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਨਿਰੋਲ ਸਰੋਤਾ, ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਸਾਂ। ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕ ਸਨ: ਕਵੀ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਗਜ਼ਲ ਗੋ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅੱਧਿਉਂ ਬਹੁਤੇ ਪੀ-ਐਚ.ਡੀ. ਸਨ। ਇਸ ਸੱਚ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਆਰੰਡ ਵਿਚ ਸਭਾ ਦੇ ਸੈਕਟਰੀ ਨੇ ਹਾਜ਼ਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਾਈ ਸੀ। ਇਹ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਨਿਰੋਲ ਰਸਮੀ ਸੀ। ਉਥੇ ਆਉਣ ਉੱਤੇ