ਇਸ ਵੇਰ ਪਿਤਾ ਜੀ ਘਰ ਆਏ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਰਹੇ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਹ ਏਨਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਘਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਵੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਹੀ ਲੰਮੇਰੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਸੀ । ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਜਰੀ ਲੰਮੇਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਵਤੀਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਬੋਝਲ ਅਤੇ ਲੰਮੇਰੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਉਮਰ ਨੇ ਮੈਨੂੰ, ਮੇਰੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਫਰਕ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਉਮਰ ਨੇ ਮੇਰੇ ਵਤੀਰੇ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲੈ ਆਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਇਸਦੀ ਮੈਨੂੰ ਸੋਝੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਣ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਵਤੀਰੇ ਨੂੰ ਮੈਂ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਕਈ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛੇ। ਮੈਂ ਕਿਥੇ ਕਿਥੇ ਜਾਂਦਾ ਸਾਂ, ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਮਿੱਤਰਤਾ ਸੀ, ਮੇਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਵਲ ਕਿਉਂ ਸਨ, ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਜਾਣਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਆਈ ਹੋਈ ਟੂਰਿੰਗ ਟਾਕੀ ਵਿਚ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੇਖਣ ਵੀ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸਾਂ।
ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਾਲੇ ਅਪਰਾਧ ਲਈ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਏ ਗਏ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਕਰਕੇ। ਨਾਵਲਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਲੈ ਕੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਸਕੂਲ ਗਏ। "ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨਾ ਬੁਰਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ" ਆਖਿਆ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਬਾ-ਇੱਜ਼ਤ ਬਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਮੇਰੇ 'ਅਣ-ਪਛਾਤੇ' ਮਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਅਤਾ-ਪਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਕੇਸ ਰਫ਼ਾ-ਦਫਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਰ ਲੱਭੂ ਰਾਮ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿਚ ਬਣੇ ਸੱਠ-ਪੋਹਨ ਰੁਪਿਆਂ ਦੇ ਉਧਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਜਦੋਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਸਨ, "ਲੱਭੂ ਰਾਮ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਦੇਣੇ ਹਨ ਤੂੰ ?" ਉਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਮੁਖ਼ਬਰ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਕਸੂਰਵਾਰ ਲੱਭ ਰਾਮ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ-ਸਮਝੇ ਮੈਨੂੰ ਉਧਾਰ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਸੁਆਲ ਦਾ ਸੱਚਾ ਅਤੇ ਝੂਠਾ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਮੈਂ ਆਖਿਆ, "ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ।"
ਮੇਰਾ ਉੱਤਰ 'ਝੂਠਾ' ਸੀ ਕਿਉਂਜੁ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਪੈਸੇ ਮੈਂ ਦੇਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਕਮ ਚੋਖੀ ਵੱਡੀ ਸੀ; ਮੇਰਾ ਉੱਤਰ 'ਸੱਚਾ' ਇਸ ਲਈ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਠੀਕ ਠੀਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।
“ਹੁਣੇ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਸਾਰਾ ਪਤਾ," ਕਹਿ ਕੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਈਕਲ ਦੋ ਪਿੱਛੇ ਬਿਠਾ ਕੇ, ਸਕੂਲੋਂ, ਲੱਭ ਰਾਮ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸਾਂ, ਚੱਲਦੇ ਸਾਈਕਲ ਤੋਂ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਧਰੇ ਨੱਸ ਜਾਵਾਂ। ਬਾਕੀ ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਂਭਿਆ
