ਮੂਲ ਪਾਠ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ

 ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ

 

ਨਮਸਕਾਰੁ ਗੁਰਦੇਵ ਕਉ ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਜਿਸੁ ਮੰਤ੍ਰ ਸੁਣਾਇਆ॥

ਭਵਜਲ ਵਿਚੋ ਕਢਿ ਕੈ ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥਿ ਮਾਹਿ ਸਮਾਇਆ॥

ਜਨਮ ਮਰਣ ਭਉ ਕਟਿਆ ਸੰਸਾ ਰੋਗੁ ਵਿਜੋਗੁ ਮਿਟਾਇਆ॥

ਸੰਸਾ ਇਹੁ ਸੰਸਾਰੁ ਹੈ ਜਨਮ ਮਰਨ ਵਿਚਿ ਦੁਖੁ ਸਬਾਇਆ॥

ਜਮ ਡੰਡੁ ਸਿਰੋ ਨ ਉਤਰੈ ਸਾਕਤਿ ਦੁਰਜਨ ਜਨਮ ਗਵਾਇਆ॥

ਚਰਨ ਗਹੇ ਗੁਰਦੇਵ ਕੇ ਸਤ ਸਬਦੁ ਦੇ ਮੁਕਤਿ ਕਰਾਇਆ॥

ਭਾਉ ਭਗਤਿ ਗੁਰਪੁਰਬਿ ਕਰਿ ਨਾਮੁ ਦਾਨੁ ਇਸਨਾਨੁ ਦ੍ਰਿੜਾਇਆ॥

ਜੇਹਾ ਬੀਉ ਤੇਹਾ ਫਲੁ ਪਾਇਆ ॥੧॥

 

ਪਦ-ਅਰਥ- ਭਵਜਲ-ਸੰਸਾਰ ਸਮੁੰਦਰ। ਸੋਸਾ-ਭਰਮ। ਸਵਾਇਆ-ਬਹੁਤਾ। ਸਾਕਤਿ-ਕਠੋਰ। ਸਬਦੁ-ਉਪਦੇਸ਼। ਪੁਰਬਿ-ਮਿਲਾਪ। ਦ੍ਰਿੜਾਇਆ-ਨਿਹਚਾ, ਗਹੇ-ਫੜ੍ਹੇ

ਵਿਆਖਿਆ- ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਵਾਰ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਾ ਆਰੰਭ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਗੁਰਦੇਵ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਨਮਸਕਾਰ ਜਿਸ ਗੁਰਦੇਵ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ) ਨੇ 'ਸਤਿਨਾਮ' ਦਾ ਮੰਤਰ ਸੁਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚੋਂ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਅਰਥਾਤ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਤਿਨਾਮ ਦੇ ਮੰਤਰ ਰਾਹੀਂ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਡਰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਸੋ ਰੂਪੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਰੋਗ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਦੂਰ ਹੋ ਗਏ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਸੰਸਾ ਰੂਪੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਸੰਸੇ ਕਰਕੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੁਖ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇੰਝ ਸੇਸੇ ਕਰਕੇ ਪੁਰਖ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਜਮ ਦੇ ਦੰਡ ਦਾ ਸਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਕਠੋਰ ਅਤੇ ਖੋਟੇ ਪੁਰਖ (ਮਨਮੁੱਖ) ਭੰਗ ਦੇ ਭਾੜੇ ਜਨਮ ਗਵਾ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਰਖਾਂ ਨੇ ਗੁਰਦੇਵ ਦੇ ਚਰਨ ਪਕੜ ਲਏ ਅਰਥਾਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਆ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਸਤਿਨਾਮ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਜਨਮ ਮਰਨ (ਆਵਾਗਵਣ) ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਇੰਜ ਉਹ ਪ੍ਰੇਮਾਭਗਤੀ, ਗੁਰਪੁਰਬ, ਨਾਮ ਦਾਨ ਅਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਵਿਚ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਹੋ ਗਏ ਅਰਥਾਤ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਕਰਕੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਖੀਰ 'ਤੇ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਹਾ ਇਨਸਾਨ ਬੀਜਦਾ ਹੈ, ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਫਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।