ਵਿਆਖਿਆ- ਤਰੇਤੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਖੱਤਰੀ ਵਰਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੂਰਜਬੰਸੀ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਜੀ ਅਵਤਾਰ ਹੋਏ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਇੱਕ ਲੱਖ 'ਚੋਂ ਨੌਂ ਹਿੱਸੇ ਘੱਟ ਗਈ ਭਾਵ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੀ ਬਜਾਏ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਰਹਿ ਗਈ। ਮੋਹ, ਮਾਇਆ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਸਭ ਤਰਫ ਪਸਰ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਦੁਆਪਰ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਯਾਦਵ (ਵੈਸ਼) ਕੁੱਲ ਵਿਚੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਏ ਤੇ ਯੁੱਗ ਬਦਲੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਆਚਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਕਮੀ ਆ ਗਈ। ਅਰਥਾਤ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਵਰ੍ਹੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਵਰ੍ਹੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਰਿਗਵੇਦ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮਕ੍ਰਿਤ ਮੰਨ ਕੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਲੋਕ ਇਸ ਦੇ ਮੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦੇ ਵਕਤ ਇਹ ਲੋਕ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪੂਰਬ ਦਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਹ ਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਖੱਤਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਯਜੁਰ ਵੇਦ ਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਮੰਨਿਆ ਤੇ ਉਹ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਦਾਨ ਆਦਿ ਦੇਣ ਦੇ ਵੱਡੇ ਦਾਤਾਰ ਬਣੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੈਸ਼ ਵਰਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਸਾਮ ਵੇਦ ਵਿਚ ਆਸਥਾ ਜਤਾਈ। ਇਸ ਦੇ ਜਾਪ ਵੇਲੇ ਉਹ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਸੀਸ ਨਿਵਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਰਿਗਵੇਦ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਨ ਲਗਿਆਂ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ, ਯਜੁਰ ਵੇਦ ਪੜ੍ਹਣ ਵੇਲੇ ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਸਾਮਵੇਦ ਨੂੰ ਵਾਚਣ ਸਮੇਂ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਿੰਨਾਂ ਯੁੱਗਾਂ ਦੀਆਂ ਧਰਮ ਕਰਮ ਵਿਧੀਆਂ ਵੱਖੋ- ਵੱਖਰੀਆਂ ਸਨ ਅਰਥਾਤ ਤਿੰਨਾਂ ਯੁੱਗਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਧਰਮ ਉਚਾਰੇ ਗਏ।

ਕਲਿਜੁਗੁ ਚਉਥਾ ਥਾਪਿਆ ਸੂਦੁ ਬਿਰਤਿ ਜਗ ਮਹਿ ਵਰਤਾਈ॥

ਕਰਮ ਸੁ ਰਿਗਿ ਜੁਜਰ ਸਿਆਮ ਕੇ ਕਰੇ ਜਗਤੁ ਰਿਦਿ ਬਹੁ ਸ਼ੁਕਚਾਈ॥

ਮਾਇਆ ਮੋਹੀ ਮੇਦਨੀ ਕਲਿ ਕਲਿ ਵਾਲੀ ਸਭਿ ਭਰਮਾਈ॥

ਉਠੀ ਗਿਲਾਨਿ ਜਗਤੁ ਵਿਚਿ ਹਉਮੈ ਅੰਦਰਿ ਜਲੈ ਲੁਕਾਈ॥

ਕੋਇ ਨ ਕਿਸੈ ਪੂਜਦਾ ਊਚ ਨੀਚ ਸਭਿ ਗਤਿ ਬਿਸਰਾਈ॥

ਭਏ ਬਿਅਦਲੀ ਪਾਤਸਾਹ ਕਲਿ ਕਾਤੀ ਉਮਰਾਇ ਕਸਾਈ॥

ਰਹਿਆ ਤਪਾਵਸੁ ਤ੍ਰਿਹੁ ਜੁਗੀਂ ਚਉਥੇ ਜੁਗਿ ਜੋ ਦੇਇ ਸੁ ਪਾਈ॥

ਕਰਮ ਭ੍ਰਿਸਟਿ ਸਭਿ ਭਈ ਲੁਕਾਈ॥ ੭॥

ਪਦ-ਅਰਥ- ਮੇਦਨੀ-ਦੁਨੀਆ/ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ। ਉਮਰਾਇ-ਅਮੀਰ, ਵਜ਼ੀਰ। ਗਿਲਾਨਿ- ਨਫ਼ਰਤ। ਬੇਅਦਲੀ-ਜ਼ਾਲਮ। ਸਕੁਚਾਈ-ਸੰਕੋਚ।

ਵਿਆਖਿਆ- ਤਿੰਨ ਯੁੱਗਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਲਿਜੁੱਗ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਜਗਤ ਵਿਚ ਸ਼ੂਦਰ (ਨੀਚ) ਬਿਰਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੋ ਗਈ। ਲੋਕੀਂ ਰਿਗ, ਯਜੁਰ ਅਤੇ ਸਾਮ ਵੇਦ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਗ੍ਰਸੀ ਗਈ। ਕਲਿਜੁਗੀ ਰੁਚੀ ਅਰਥਾਤ ਮੰਦ ਬਿਰਤੀ ਤੋਂ ਸਭ ਲੁਕਾਈ ਭਰਮਾਈ ਗਈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਨਫਰਤ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਲਸਰੂਪ ਲੋਕੀਂ ਹਉਮੈ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਕੋਈ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੂਜਦਾ ਅਰਥਾਤ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਉਚ-ਨੀਚ ਦੀ ਤਮੀਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਅਰਥਾਤ