ਲੱਗਾ। ਕਈ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਦਾ ਅਰਥ ਇੰਜ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਹਉਮੈ ਦੀ ਅਗਨੀ ਵਿਚ ਤਪਤ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਪਾਵਨ ਲੱਗਾ। ਮਾਇਆ ਦਾ ਦੰਡ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਨਾ ਉਤਰਿਆ ਅਤੇ ਜਮਦੰਡ ਦੇ ਬੋਝ ਥੱਲੇ ਕੁਰਲਾਉਣ ਲੱਗਾ ਅਰਥਾਤ ਜਮਦੰਡ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਰੁਆਇਆ। ਆਖਰ ਉਸ ਦੇ ਰੁਦਨ ਸੁਣ ਕੇ ਨਾਰਦ ਮੁਨੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੇ ਭਾਗਵਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਜਸ ਗਾਇਨ ਕੀਤਾ। ਜਾਂ ਇੰਜ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਨਾਰਦ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਭਗਵੰਤ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਰਾਇਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਇਸ ਪਉੜੀ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਪੰਕਤੀ ਵਿਚ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਤਰ ਸਕਦਾ।

ਦੁਆਪਰਿ ਜੁਗਿ ਬੀਤਤ ਭਏ ਕਲਜੁਗਿ ਕੇ ਸਿਰਿ ਛਤ੍ਰ ਫਿਰਾਈ॥

ਵੇਦ ਅਥਰਬਣਿ ਥਾਪਿਆ ਉਤਰਿ ਮੁਖਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਗੁਨ ਗਾਈ॥

ਕਪਲ ਰਿਖੀਸੁਰਿ ਸਾਂਖ ਮਥਿ ਅਥਰਬਨਿ ਵੇਦ ਕੀ ਰਿਚਾ ਸੁਣਾਈ॥

ਗਿਆਨ ਮਹਾਂ ਰਸ ਪੀਅ ਕੈ ਸਿਮਰੇ ਨਿਤ ਅਨਿਤ ਨਿਆਈ॥

ਗਿਆਨ ਬਿਨਾ ਨਹਿ ਪਾਈਐ ਜੇ ਕੋਈ ਕੋਟਿ ਜਤਨ ਕਰਿ ਧਾਈ॥

ਕਰਮ ਜੋਗ ਦੇਹੀ ਕਰੋ ਸੋ ਅਨਿਤ ਖਿਨ ਟਿਕੇ ਨ ਰਾਈ॥

ਗਿਆਨ ਮਤੇ ਸੁਖੁ ਊਪਜੈ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਾ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਈ॥

ਗੁਰਮੁਖਿ ਗਿਆਨੀ ਸਹਿਜ ਸਮਾਈ॥ ੧੨॥

ਪਦ-ਅਰਥ- ਰਿਚਾ-ਸ਼ਰੁਤੀ ਮੰਤਰ। ਨਿਆਈ-ਨਿਰਣਾ। ਗਿਆਨ ਮਤੇ-ਗਿਆਨ ਦੀ ਮਤ ਨਾਲ।

ਵਿਆਖਿਆ- ਦੁਆਪਰ ਯੁੱਗ ਬੀਤਣ ਬਾਅਦ ਕਲਿਯੁੱਗ ਦੇ ਸਿਰ ਛਤ੍ਰ ਫਿਰਿਆ। ਭਾਵ ਕਲਿਯੁੱਗ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਥਰਵਣ ਵੇਦ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ਤੇ ਲੋਕੀਂ ਅਰਧਾਹ ਗੁਰਮੁਖ ਉੱਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਜਸ ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਕਪਿਲ ਰਿਸ਼ੀ ਨੇ ਅਥਰਵਣ ਵੇਦ ਦੀਆਂ ਰਿਚਾਵਾਂ (ਸ਼ਰੁਤੀਆਂ) ਦਾ ਮੰਥਨ ਕਰਕੇ ਸਾਂਖ ਸ਼ਾਸਤਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਮਹਾਂਰਸ ਦਾ ਪਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਿੱਤ ਅਨਿੱਤ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰਦੇ ਨਿੱਤ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰੇ। ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਕਿੰਨਾ ਵੀ (ਸਥਾਈ ਅਸਥਾਈ) ਯਤਨ ਕਰੋ ਪਰ ਗਿਆਨ ਬਿਨਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ ਭਾਵ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਸੰਸਾਰ 'ਤੇ ਕਰਮਯੋਗ ਨੂੰ ਹੀ ਅਪਣਾਏਗਾ, ਉਹ ਛਿਣ ਭਰ ਲਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਟਿਕ ਸਕੇਗਾ। ਭਾਵ ਕਰਮ ਤੇ ਜੋਗ ਦੋਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਨਿਤ (ਨਾਸ਼ਮਾਨ) ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਚਲਣਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਮਤ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸੁੱਖ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ (ਆਵਾਗਵਨ) ਦਾ ਭਰਮ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸਿੱਧਾਂਤ 'ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਗੁਰਮੁਖ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਬੇਦ ਅਥਰਬਨ ਮਥਨ ਕਰਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬਾਸੇਖਿਕ ਗੁਨ ਗਾਵੈ॥