ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।" (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ-ਜੀਵਨੀ ਤੇ ਰਚਨਾ, ਪੰਨਾ 104) ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਸਿੱਖ ਨਾਮਾਵਲੀ ਜਾਂ ਭਗਤ ਰਤਨਾਵਲੀ (ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਭਗਤਮਾਲ) ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਰਤਨਾਵਲੀ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਤੁਰੇ ਆ ਰਹੇ ਪਦ 'ਟੀਕਾ' ਨੂੰ ਹੀ ਇਥੇ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਬੇਸ਼ੱਕ ਟੀਕਾ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਰਚਿਤ ਬਾਣੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਤੋਂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਦਕਾ ਇਹ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟੀਕਾ-ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। “ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਟੀਕਾ ਵਿਧੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਜਾਂ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰਲ ਅਤੇ ਸੁਬੋਧ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿਮਈ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।... ਇਸ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਸ਼ਾਖਾ ਗਿਆਨ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਈ।" (ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ: ਜੀਵਨੀ ਤੇ ਰਚਨਾ, ਪੰਨਾ 105)

ਹੇਠਾਂ ਅਸੀਂ ਕਈ ਟੂਕਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ 'ਚੋਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਹ ਟੂਕਾਂ ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਗੁੱਝੇ ਭਾਵਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾਤਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟ . ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਟੂਕਾਂ ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ : ਜੀਵਨੀ ਤੇ ਰਚਨਾ' 'ਚੋਂ ਹਨ-

1. ਗੁਰਬਾਣੀ :                ਜੋ ਗੁਰੂ ਗੋਪੈ ਆਪਣਾ ਸੁ ਭਲਾ ਨਾਹੀ

                                ਪਹੁੰਚ ਓਨਿ ਲਾਹਾ ਮੂਲੁ ਸਭੁ ਗਵਾਇਆ।

ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ   :           ਜੋ ਗੁਰ ਗੋਪੈ ਆਪਣਾ ਕਿਉ ਸਿਝੈ ਚੇਲਾ

                                ਸੰਗਲੁ ਘਤਿ ਚਲਾਈਐ ਜਮ ਪੰਥ ਇੱਕੇਲਾ

                                ਲਾਹੈ ਸਜਾਈ ਨਰਕ ਵਿਚਿ ਉਹੁ ਖਰਾ ਦਹੇਲਾ। (੨੮/੨)

2. ਗੁਰਬਾਣੀ :                  ਅਪਰਾਧੀ ਦੂਣਾ ਨਿਵੈ ਜੋ ਹੋਤਾ ਮਿਰਗਾਹਿ।

ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ :               ਨਿਵੈ ਅਹੇੜੀ ਮਿਰਗੁ ਦੇਖਿ ਕਰੈ ਵਿਸਾਹ ਧ੍ਰੋਹ ਸਰ ਲਾਵੇ।

                                 ਅਪਰਾਧੀ ਅਪਰਾਧ ਕਮਾਵੈ। (३३/੧੬)

3. ਗੁਰਬਾਣੀ :                 ਸਚਹੁ ਓਰੈ ਸਭ ਕੋ ਉਪਰਿ ਸਚੁ ਆਚਾਰ।

ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ :               ਸਚਹੁ ਓਰੈ ਸਭ ਕਿਹੁ ਲਖ ਸਿਆਣਪ ਸਭਾ ਥੋੜੀ।

    ਉਪਰਿ ਸਚੁ ਆਚਾਰ ਚਮੋੜੀ। (੧੮/੧੯) 4)

4. ਗੁਰਬਾਣੀ :                  ਪਵਣ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤੁ।

                                ਦਿਵਸੁ ਰਾਤਿ ਦੁਇ ਦਾਈ ਦਾਇਆ ਖੇਲੈ ਸਗਲ ਜਗਤੁ।