Back ArrowLogo
Info
Profile

ਸਦੀਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਚ ਜੋੜੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਹੋਏ ਕਈ ਵਾਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੇ ਅਸਿੱਧੇ ਦੋਹਾਂ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਅਪਣਾਇਆ। ਬੀਰ ਰਸੀ ਵਾਰਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਅਸਰ ਪ੍ਰਤੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਦਮਾਨ ਹੈ। ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਕਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਉਪਮਾਵਾਂ ਆਦਿ ਦੇਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੀ 27ਵੀਂ ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਆਗਮਨ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੀ ਉਪਮਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਹੈ

-ਸਤਿਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਗਟਿਆ ਮਿਟੀ ਧੁੰਧੁ ਜਗਿ ਚਾਨਣੁ ਹੋਆ॥

ਜਿਉ ਕਰ ਸੂਰਜ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਰੇ ਛਪਿ ਅੰਧੇਰੁ ਪਲੋਆ॥

ਸਿੰਘ ਬੁਕੇ ਮਿਰਗਾਵਲੀ ਭੰਨੀ ਜਾਇ ਨ ਧੀਰਿ ਧਰੋਆ॥

ਜਿਥੇ ਬਾਬਾ ਪੈਰੁ ਧਰਿ ਪੂਜਾ ਆਸਣੁ ਥਾਪਣਿ ਸੋਆ॥

ਸਿਧਾਸਣਿ ਸਭਿ ਜਗਤਿ ਦੇ ਨਾਨਕ ਆਦਿ ਮਤੇ ਜੇ ਕੋਆ॥

ਘਰਿ ਘਰਿ ਅੰਦਰਿ ਧਰਮਸਾਲ ਹੋਵੈ ਕੀਰਤਨ ਸਦਾ ਵਿਸੋਆ॥

ਬਾਬੇ ਤਾਰੇ ਚਾਰਿ ਚਕਿ ਨਉ ਖੰਡਿ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਸਚਾ ਢੋਆ॥

ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਲਿ ਵਿਚਿ ਪਰਗਟੁ ਹੋਆ॥

ਬੇਸ਼ੱਕ ਪਿਛੋਂ ਹੋਏ ਵਾਰਕਾਰਾਂ ਉੱਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਵਾਰਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਦੂਰ ਕੀ ਜਾਣਾ, ਕਈ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਾਂ ਗ੍ਰੰਥ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਚਾਲ੍ਹੀ ਵਾਰਾ ਦੇ ਅਖੀਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਾਰ (ਇੱਕਤਾਲੀਵੀ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਦੇ ਕਰਤਾ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਵਾਰ ਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਬੜੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਵਾਰ ਵਿਚਲੇ ਭਾਵ, ਭਾਸ਼ਾ, ਛੰਦ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਸ਼ੈਲੀ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਤੁਲ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜ ਸਕੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਇੱਕਤਾਲੀਵੀਂ ਵਾਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ। ਦੂਸਰਾ ਵਾਰ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਵੀਹ ਪਉੜੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਅੰਤਲੀ ਤੁਕ 'ਵਾਹ ਵਾਹ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਆਪੇ ਗੁਰ ਚੇਲਾ' ਇਸ ਵਾਰ ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਨਿਖੇੜਦੀ ਹੈ।

ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਾਰਾਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਾਰਾਂ ਹਨ ਪਰ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਕ ਸੱਚ ਥਾਂ- ਥਾਂ 'ਤੇ ਦਰਜ ਹੋਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਵਾਰ ਇੱਕ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ, ਸੰਕਲਪ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਲਗਿਆਂ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ, ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਵਾਲਾ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਲੋਕਧਾਰਾ (Folklore) ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸੱਚ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਲੋਕ ਵਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਰਵਾਇਤੀ ਛੰਦ (ਨਿਸ਼ਾਨੀ, ਸਿਰਖੰਡੀ

40 / 149
Previous
Next