ਅਤੇ ਹੰਸਗਤਿ) ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੁਨਿਆਵੀ ਪ੍ਰੀਤ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਇੱਕਾਂ/ਨਾਇੱਕਾਵਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦੇ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਿਮਨ ਲਿਖਤ ਦਰਸਾਏ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਕਾਮਿਲ ਪ੍ਰੇਮ ਵਾਂਗ ਹੀ ਗੁਰੂ ਅਥਵਾ ਨਿਰੰਕਾਰ (ਪੀਰ ਮੁਰੀਦਾ ਪਿਰਹੜੀ) ਨਾਲ ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦ੍ਰਿੜਾਈ ਹੈ—
-ਲੈਲੇ ਮਜਨੂੰ ਆਸ਼ਕੀ ਚਹੁ ਚਕੀ ਜਾਤੀ।
ਸੋਰਠਿ ਬੀਜਾ ਗਾਵੀਐ ਜਸੁ ਸੁਘੜਾ ਵਾਤੀ।
ਸਸੀ ਪੁੰਨੂੰ ਦੋਸਤੀ ਹੁਇ ਜਾਤਿ ਅਜਾਤੀ।
ਮੇਹੀਵਾਲ ਨੇ ਸੋਹਣੀ ਨੈ ਤਰਦੀ ਰਾਤੀ।
ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਵਖਾਣੀਐ ਓਹੁ ਪਿਰਮ ਪਰਾਤੀ।
ਪੀਰ ਮੁਰੀਦਾ ਪਿਰਹੜੀ ਗਾਵਨਿ ਪਰਭਾਤੀ। (੨੭/੧)
ਕਈ ਥਾਈਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਵਰਤੋਂ ਵਕਤ ਕਿਰਿਆ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਿਆਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਆਕਰਣਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਕਿਰਿਆਵੀ ਰੂਪ ਮੰਨਣਯੋਗ ਨਹੀਂ ਭਾਸਦੇ ਪਰ ਤੁਕਾਂਤੀ ਮੇਲ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵਰਤੇ ਰੂਪ ਵਾਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਿਖਾਰ ਹੀ ਲਿਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾ. ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਨੇ ਮਾਤਰਾਂ ਜਾਂ ਤੁਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਤੁਕਾਂਤ ਪੂਰਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਘਾੜਤ ਵਿਚ ਜੋ ਖੁੱਲ੍ਹਾਂ ਲਈਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਛੰਦ ਵਿਧਾਨ ਕਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸਗੋਂ ਉਸ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਆਈ ਹੈ ਜੋ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਿਦਵਤਾ ਦੀ ਲਖਾਇੱਕ ਹੈ। (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਧਿਅਨ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਨਾ 301) ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਪੇਸ਼ ਹਨ-
ਦੁਆਪਰਿ ਜੁਗ ਬੀਤਤ ਭਏ ਕਲਜੁਗਿ ਕੇ ਸਿਰਿ ਛਤ੍ਰ ਫਿਰਾਈ।
ਗਿਆਨੁ ਮਤੇ ਸੁਖੁ ਉਪਜੈ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਈ॥ (੧/੧੨)
ਮੇਲਾ ਸੁਣਿ ਸਿਵਰਾਤਿ ਦਾ ਬਾਬਾ ਅਚਲ ਵਟਾਏ ਆਈ। (੧/੩੯)
ਫਿਟਿਆ ਚਾਟਾ ਦੁਧ ਦਾ ਰਿੜਕਿਆ ਮਖਣੁ ਹਥਿ ਨ ਆਈ। (੧/੪੦)
ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰ ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਸਥਾਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਥੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਾਧ/ਸੰਤ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਕੇਂਦਰੀ ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਝੇ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਉਸ
