ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ ਪੱਖੋਂ ਤਾਂ ਗੁਰਮਤਿ ਕਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਵੀ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। "ਉਹ ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਅੱਜ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ।" (ਡਾ. ਸੀਤਾ ਰਾਮ ਬਾਹਰੀ-"ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਬੋਲੀ ਤੇ ਸ਼ੈਲੀ", ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ, ਪੰਨਾ 155) ਜੇਕਰ ਕਹਿ ਲਈਏ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਮੁੱਢ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। "ਸ਼ੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਜੋ ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਹੋਏ ਜਾਂ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਹਨ।" (ਡਾ. ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ, ਭਾ. ਵਿਭਾਗ) ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਉਸਰੱਈਆ ਕਹਿਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸਗੋਂ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਨਵੇਂ ਸਿਰਜ ਕੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਏ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਰਹੇ। ਦੇਸ਼ ਕਾਲ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਟੱਪ ਕੇ ਉਹ ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਿੱਤ ਜਿਥੇ ਵੀ ਗਏ ਉਥੋਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਾਹਿੱਤ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕਬਿੱਤ-ਸਵੱਯੇ, ਦੋਹਰੇ, ਸੋਰਨੇ ਆਦਿ ਛੰਦਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਲੋਕ ਵੀ ਰਚੇ। ਇਥੇ ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਰੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸੇ ਰਹਿਤਲ 'ਚੋਂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਲੈ ਕੇ ਸੰਵਾਦ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ। ਅਰਥਾਤ ਉਰਦੂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਰਪੂਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤੀ। ਇਸੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕਈ ਉਸ ਨੂੰ ਅਰਬੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੱਟ ਕੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਉਰਦੂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਹੁੰਚ ਵਿਧੀ ਅਪਣਾਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਧਿਅਨ ਕਰਦੇ- ਕਰਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਾਵਿ-ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਇੱਕ ਅਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵਚਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਉਰਦੂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਵਾਰ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਪਉੜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਤਰ ਨੂੰ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ-

—ਇਕਤੁ ਨੁਕਤੈ ਹੋਇ ਜਾਇ ਮਹਰਮੁ ਮੁਜਰਮ ਖੈਰ ਖੁਆਰੀ। (੧੧/੨)

ਅਰਥਾਤ ਇੱਕ ਨੁਕਤੇ ਦੇ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਹੀ ਮਹਿਰਮ ਤੋਂ ਮੁਜਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਜੇ ਮਹਿਰਮ ਦੇ 'ਹੇ' (ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਰਣ) ਨਾਲ ਨੁਕਤਾ ਬਿੰਦੀ) ਲਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 'ਹੇ' ਦੀ ਥਾਂ ਜੀਮ (ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਰਣ) ਹੋ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਮੁਜਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨੇਕੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਹਿਰਮ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਖੁਆਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਜਰਮ ਦਾ ਬੋਧਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੀਨ ਮੇਖ ਤੋਂ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਉਰਦੂ ਫਾਰਸੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਰਚੀ ਪਈ ਸੀ। 'ਹੇ' ਅਤੇ 'ਜੀਮ' ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਪਰੋਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਜ਼ਿਕਰ, ਕੋਈ ਉਰਦੂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।