ਹੁਣ ਏਥੇ ਨੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਪਉੜੀ ਨੰ. 5 ਅਤੇ 6 ਵਿਚ ਸਤਿਜੁੱਗ, ਤ੍ਰੇਤਾ ਅਤੇ ਦੁਆਪਰ ਜੁੱਗਾਂ ਵਿਚ ਹੋਏ ਅਵਤਾਰਾਂ (ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਹੰਸ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਰਾਮ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ) ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ ਪਰ ਪਉੜੀ ਨੰ. 7 ਵਿਚ ਕਲਿਜੁਗ ਵਿਚ ਹੋਏ ਕਿਸੇ ਅਵਤਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਲੋਕਾਈ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੈ। ਪਰ ਪਉੜੀ ਨੰ. 18 ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਭੇਦ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਿਜੁੱਗ ਵਿਚ ਬੁੱਧ (ਕਲਿਜੁਗਿ ਬੋਧ ਅਉਤਾਰ ਹੈ, ਬੋਧ ਅਬੋਧ ਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਆਵੈ) ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਏਤੇ 'ਬੁੱਧ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਮੱਤਭੇਦ ਹਨ। ਕਈ ਬੁੱਧ ਤੋਂ ਭਾਵ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਤੋਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਵਿਦਵਾਨ 'ਗਿਆਨ' ਤੋਂ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ ਅਤੇ ਪੰਡਿਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗਿਆਨੀ ਬੁੱਧ ਤੋਂ ਭਾਵ 'ਗਿਆਨ' ਨੂੰ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਜੁੱਗ ਵਿਚ ਬੁੱਧ (ਗਿਆਨ) ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਮੰਦੇ ਦਾ ਨਿਤਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬੁੱਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੋ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਜ਼ਨ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਇਸ ਵਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਜੁੱਗ ਦੇ ਅਵਤਾਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਪਉੜੀ ਨੰ. 38 ਅਤੇ 48 ਦੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਹੀ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਫਿਰਿ ਬਾਬਾ ਆਇਆ ਕਰਤਾਰਪੁਰਿ ਭੇਖੁ ਉਦਾਸੀ ਸਗਲ ਉਤਾਰਾ॥

ਪਹਿਰ ਸੰਸਾਰੀ ਕਪੜੇ ਮੰਜੀ ਬੈਠਿ ਕੀਆ ਅਵਤਾਰਾ॥ (ਪਉੜੀ ੩੮)

ਕਲਿਜੁਗ ਪੀੜੀ ਸੋਢੀਆਂ ਨਿਹਚਲ ਨੀਂਵ ਉਸਾਰਿ ਖਲਾਰੀ॥

ਜੁਗਿ ਜੁਗਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਧਰੇ ਅਵਤਾਰੀ॥ (ਪਉੜੀ ੪੮)

 ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਪਉੜੀ ਨੰ. 35 ਦੀ ਇੱਕ ਪੰਕਤੀ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟ 'ਅਵਤਾਰ' ਪਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਪਰ ਜਦੋਂ ਰੱਬਾਬੀ ਮਰਦਾਨਾ ਬਗ਼ਦਾਦ (ਈਰਾਕ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ) ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਪੀਰ ਦਸਤਗੀਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਦ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਿਜੁੱਗ ਵਿਚ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਆਏ ਹਨ ਜੋ ਰੱਬ ਦੇ ਹੀ ਰੂਪ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ 'ਅਵਤਾਰ' ਹੀ ਸਿੱਧ ਕਰਦੇ ਹਨ-

ਪੁਛਿਆ ਫਿਰਿ ਕੈ ਦਸਤਗੀਰ ਕਉਣ ਫਕੀਰ ਕਿਸ ਦਾ ਘਰਿਆਨਾ॥

ਨਾਨਕ ਕਲਿ ਵਿਚਿ ਆਇਆ ਰਬੁ ਫਕੀਰੁ ਇੱਕੋ ਪਹਿਚਾਨਾ॥ (ਪਉੜੀ ੩੫)

ਸਾਡੇ ਉਪਰੋਕਤ ਕਥਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪੰਡਿਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗਿਆਨੀ ਆਪਣੀ ਸਟੀਕ ਵਿਚ ਵੀ ਉਪਰੋਕਤ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਅਵਤਾਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਵਜੋਂ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ- "ਇਸ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿਚ ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਇਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਕਲਿਜੁੱਗ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਹੋਰ ਫਕੀਰਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਹੀ ਪਛਾਣਿਆ ਹੈ।" (ਵਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ, ਸਟੀਕ, ਪੰਨਾ 41) ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਨੰਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।