ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਚਹੁ ਜੁਗੀ ਪੰਚਾਇਣ ਵਿਚਿ ਜਾਇ ਸਮਾਵੈ॥

ਚਾਰੋ ਅਛਰ ਇੱਕ ਕਰਿ ਵਾਹਗੁਰੂ ਜਪੁ ਮੰਤ੍ਰ ਜਪਾਵੈ॥

ਜਾ ਤੇ ਉਪਜਿਆ ਫਿਰਿ ਤਹਾ ਸਮਾਵੈ॥ (ਪਉੜੀ ੪੯)

ਜੇਕਰ ਵਾਸਦੇਵ ਦਾ 'ਵ' ਹਰੀ ਦਾ 'ਹ' ਰਾਮ ਦਾ 'ਰ' ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਦਾ 'ਗ' ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਬਣਾ ਵੀ ਲਈਏ ਤਾਂ ਵੀ 'ਵਾਹਿਗੁਰੂ' ਦੀ ਥਾਂ 'ਵਹਰਗ' ਬਣਦਾ ਹੈ। ਤੇ ਜੋ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ 'ਵਹਰਾਗੋ' ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਲਸਰੂਪ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਤਰਤੀਬੀ ਅੱਖਰਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਅਰਥਗਤ ਮਹੱਤਾ ਨਹੀਂ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਇਸ ਪਉੜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਤੁਕ (ਕੁਲਿਜੁਗਿ ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਗੋਬਿੰਦ ਗਗਾ ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਮੁ ਅਲਾਵੇ II) ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਡਾ. ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ ਇਸ ਪਉੜੀ ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਮੁੱਢੋਂ ਹੀ ਨਾਕਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਚੁੱਕਿ ਕਲਿਜੁਗ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਤੋਂ 'ਗ' ਅੱਖਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਹੋਏ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਹੋਏ ਹਨ। ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 'ਹ' ਅੱਖਰ ਲੈਣਾ ਬਣਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ 'ਨ' ਅਖਰ। ਉਂਜ ਵੀ ਇਹ ਪਉੜੀ ਇਸੇ ਵਾਰ ਵਿਚਲੀ ਪਉੜੀ ਨੰ. 5 ਵਿਚ ਸਤਿਜੁਗ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਹੰਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਕਿਹਾ ਹੈ (ਸਤਿਜੁਗਿ ਹੰਸ ਅਉਤਾਰ ਧਰਿ ਸੋਹੰ ਬ੍ਰਹਮ ਨ ਦੂਜਾ ਪਾਜੇ।) ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖ ਸਕਦੇ "ਸਤਿਜੁਗਿ ਸਤਿਗੁਰ ਵਾਸਦੇਵ ਵਵਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨਾਮ ਜਪਾਵੈ।" ਕਹਿ ਕੇ ਵਾਸਦੇਵ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਹੈ। ਵਾਸਦੇਵ ਨਾਮ ਵਾਸਤਵ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਾਸਦੇਵ ਤੋਂ ਬਣਿਆ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੇ ਉਂਜ ਵੀ ਅਵਤਾਰਾਂ ਜਾਂ ਦੇਵਤਿਆਂ (ਵਾਸਦੇਵ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ, ਰਾਮ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ) ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪੱਦਵੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਇੰਜ ਲਿਖਦੇ ਹਨ-

ਜੁਗਹ ਜੁਗਹ ਕੇ ਰਾਜੇ ਕੀਏ ਗਾਵਹਿ ਕਰਿ ਅਵਤਾਰੀ॥

ਤਿਨ ਭੀ ਅੰਤ ਨ ਪਾਇਆ ਤਾਕਾ ਕਿਆ ਕਹਿ ਆਖਿ ਵੀਚਾਰੀ॥ (ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ)

ਸੋ ਜੋ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕੇ (ਅਵਤਾਰ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਮੰਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਰਹੀ ਗੱਲ ਦੂਸਰੀ ਪਉੜੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ। ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਪੁਰਾਤਨ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਤੁਕ ਹੋਰ ਵੀ ਹੈ (ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੁਇ ਸਾਹਿਆ ਤਿਸ ਵਿਚਿ ਆਵੈ ਸਭ ਲੁਕਾਈ।।) ਪਰ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਸੰਦੇਹ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਧੂ ਪੰਕਤੀ ਜਾਂ ਤੁਕ ਨੂੰ ਨਾ ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਪਾਦਕ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ।

ਛੰਦ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪਉੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਾਚਣਯੋਗ ਹੈ। ਚੁੱਕਿ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਛੰਦ ਵਰਤਣ ਲਗਿਆ ਜਾਂ ਹੰਸਗਤਿ ਛੰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ