ਟੰਗੋ ਪਕੜਿ ਘਸੀਟਿਆ ਫਿਰਿਆ ਮਕਾ ਕਲਾ ਦਿਖਾਰੀ॥   (ਪਉੜੀ ੩੧)

ਬਾਬਾ ਆਇਆ ਪਾਣੀਐ ਡਿਠੇ ਰਤਨ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲਾ॥ (ਪਉੜੀ ੩੨)

ਨਾਲਿ ਲੀਤਾ ਬੇਟਾ ਪੀਰ ਦਾ, ਅਖੀ ਮੀਟਿ ਗਇਆ ਹਵਾਈ॥

ਲਖ ਅਕਾਸ ਪਤਾਲ ਲਖ ਅਖਿ ਫੁਰਕ ਵਿਚਿ ਸਭ ਦਿਖਾਈ॥

ਭਰਿ ਕਚਕੌਲ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦਾ ਧੁਰੋਂ ਪਤਾਲੋ ਲਈ ਕੜਾਹੀ।।

ਰੂਪ ਵਟਾਏ ਜੋਗੀਆਂ ਸਿੰਘ ਬਾਘਿ ਬਹੁ ਚਲਿਤ ਦਿਖਾਈ॥

ਇਕਿ ਪਰਿ ਕਰਿ ਕੈ ਉਤਰਨਿ ਪੰਖੀ ਜਿਵੈ ਰਹੇ ਲੀਲਾਈ॥

ਇਕਿ ਨਾਗ ਹੋਇ ਪਉਣ ਛੋੜਿਆ ਇੱਕਨਾ ਵਰਖਾ ਅਗਨਿ ਵਸਾਈ॥

ਤਾਰੇ ਤੋੜੇ ਭੰਗਰਿਨਾਥ ਇੱਕ ਚੜਾ ਮਿਰਗਾਨੀ ਜਲੁ ਤਰ ਜਾਈ॥ (ਪਉੜੀ ੪੧)

 

ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਲੰਕਾਰ :

ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਵਸਤੂ (ਵਿਚਾਰ), ਘਟਨਾ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਲੇ ਨਾਇੱਕ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿਚ ਉਸੇ ਵਰਗੀ ਵਸਤੂ (ਵਿਚਾਰ), ਘਟਨਾ ਜਾਂ ਨਾਇੱਕ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਕੇ ਵਿਆਖਿਆ ਜਾਵੇ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਵਿਧੀ ਢੁੱਕਵੀਂ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ:-

ਸਤਿਗੁਰ ਨਾਨਕੁ ਪ੍ਰਗਟਿਆ ਮਿਟੀ ਧੁੰਦ ਜਗਿ ਚਾਨਣ ਹੋਆ॥

ਜਿਉ ਕਰਿ ਸੂਰਜੁ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਰੇ ਛਪਿ ਅੰਧੇਰੁ ਪਲੋਆ॥

ਸਿੰਘ ਬੁਕੇ ਮਿਰਗਾਵਲੀ ਭੰਨੀ ਜਾਇ ਨ ਧੀਰਿ ਧਰੋਆ॥   (ਪਉੜੀ ੨੭)

ਇੰਝ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸੰਬੰਧੀ ਜੋ ਦ੍ਰਿਸ਼ਦਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਵਿਰਤੀ ਦਾ ਵਖਿਆ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਤੰਜਲੀ ਰਿਸ਼ੀ ਜੋ ਯੋਗ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਰਚੈਤਾ ਸੀ ਨੇ ਅਥਰਵ ਵੇਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋਗ ਬਾਬਤ ਆਖਦਾ ਹੈ-

— ਵੇਦ ਅਥਰਵ ਬੋਲਿਆ ਜੋਗ ਬਿਨਾ ਨਹਿ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਈ॥

ਜਿਉਂ ਕਰ ਮੈਲੀ ਆਰਸੀ ਸਿਕਲ ਬਿਨਾ ਨਹਿ ਮੁਖਿ ਦਿਖਾਈ॥

ਜੋਗੁ ਪਦਾਰਥ ਨਿਰਮਲਾ ਅਨਰਦ ਧੁਨਿ ਅੰਦਰਿ ਲਿਵ ਲਾਈ। (ਪਉੜੀ ੧੪)

 

ਲੋਕੋਕਤੀ ਅਲੰਕਾਰ

ਲੋਕੋਕਤੀ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਅਖਾਉਤ ਜਾਂ ਅਖਾਣ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਗੱਲ (ਅਖਾਉਤ) ਜਾਂ ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਉਪਰ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਚੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਲੋਕੋਕਤੀ ਅਲੰਕਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ