ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਹਿਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਸ ਵਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲੋਕਕਤੀ ਅਲੰਕਾਰ ਰੱਖਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਥੇ ਤਕ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਅਖਾਣ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਰੂਪਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਅਉਸੁਰ ਚੁੱਕਾ ਹੱਥ ਨ ਆਵੈ॥ (ਪਉੜੀ ੧੫)
ਮਾਰਨਿ ਗਊ ਗਰੀਬ ਨੋ ਧਰਤੀ ਉਪਰਿ ਪਾਪੁ ਬਿਥਾਰਾ॥ (ਪਉੜੀ २०)
ਉਲਟੀ ਵਾੜ ਖੇਤ ਕਉ ਖਾਈ॥ (ਪਉੜੀ ३०)
ਉਲਟੀ ਗੰਗ ਵਹਾਈਉਨਿ ਗੁਰ ਅੰਗਦੁ ਸਿਰਿ ਉਪਰਿ ਧਾਰਾ॥
ਉਲਟਾ ਖੇਲੁ ਖਸੰਮ ਦਾ ਉਲਟੀ ਗੰਗ ਸਮੁੰਦੁ ਸਮਾਵੈ॥
ਇਸ ਵਾਕ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰਨਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਅਲੰਕਾਰ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ।
ਗਿਦੜ ਦਾਖ ਨ ਅਪੜੈ ਆਖੇ ਥੂ ਕਉੜੀ॥
ਨਚਣਿ ਨਚ ਨ ਜਾਣਈ ਆਖੈ ਭੁਇ ਸਉੜੀ॥
ਕੁਤਾ ਰਾਜ ਬਹਾਲੀਐ ਫਿਰ ਚਕੀ ਚਟੈ॥
ਗੂਢੋਤਰ ਅਲੰਕਾਰ
ਜਦੋਂ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਸਿੱਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅਰਥ ਹੋਰ ਨਿਕਲਦੇ ਹੋਣ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਤਹਿ ਥੱਲੇ ਅਜਿਹੇ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਭਾਵ ਹੋਣ ਜਿਹੜੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਣ 'ਤੇ ਆਚੰਭਿਤ ਕਰ ਜਾਣ ਉਥੇ ਇਹ ਅਲੰਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਕ ਈ ਗੁਪਤ ਸਿੱਧਾਂਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤੁਕ ਵਿਚ ਗੁਢੋਤਰ ਅਲੰਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮੇਲਿਓ ਬਾਬਾ ਉਠਿਆ ਮੁਲਤਾਨੇ ਦੀ ਜਾਰਤਿ ਜਾਈ॥
ਅੱਗੋਂ ਪੀਰ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਦੁਧਿ ਕਟੋਰਾ ਭਰਿ ਲੈ ਆਈ।।
ਬਾਬੇ ਕਢਿ ਕਰਿ ਬਗਲ ਤੇ ਚੰਬੇਲੀ ਦੁਧਿ ਵਿਚਿ ਮਿਲਾਈ॥
ਜਿਉਂ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਗੰਗ ਸਮਾਈ॥ (ਪਉੜੀ ੪੪)
ਉਪਰੋਕਤ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਪੀਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਵਲੋਂ ਗੁਢ ਉੱਤਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਚਲ ਵਟਾਲੇ ਲੱਗੇ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਸਿੱਧਾਂ ਉੱਪਰ ਫਤਹਿ ਪਾ ਕੇ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਮੁਲਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਮੁਲਤਾਨ ਪੀਰ ਨੂੰ ਜਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਮੁਲਤਾਨ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਦੁੱਧ ਦਾ ਭਰਿਆ ਕਟੋਰਾ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਗੁਢ ਅਰਥ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨਗਰੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੀਰਾਂ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਪੀਰਾਂ ਫਕੀਰਾਂ
