ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਚਰਣ ਹੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ

ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਆਦੇਸੁ ਕਰਿ ਸਫਲ ਮੂਰਤਿ ਗੁਰਦਰਸਨ ਪਾਇਆ॥

ਪਰਦਖਣਾ ਡੰਡਉਤਿ ਕਰਿ ਮਸਤਕੁ ਚਰਨ ਕਵਲ ਗੁਰ ਲਾਇਆ॥

ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਨਮੁ ਸਕਾਰਥਾ ਗੁਰਸਿਖ ਮਿਲਿ ਗੁਰਸਰਣੀ ਆਇਆ॥

ਸਤਿਗੁਰ ਪੁਰਖ ਦਇਆਲੁ ਹੋਇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਸਚੁ ਮੰਤ੍ਰ ਸੁਣਾਇਆ।।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਰੂਪ ਬਿੰਬ ਥਾਂ ਥਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿਤੇ ਗੁਰਮੁਖ ਦਾ ਬਿੰਬ ਉਭਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਤੇ ਕਿਤੇ ਨਾਥਾਂ,ਸਿੱਧਾ ਦੇ

     ਫਿਰਿ ਬਾਬਾ ਆਇਆ ਕਰਤਾਰਪੁਰਿ ਭੇਖੁ ਉਦਾਸੀ ਸਗਲ ਉਤਾਰਾ॥

ਪਹਿਰ ਸੰਸਾਰੀ ਕਪੜੇ ਮੰਜੀ ਬੈਠਿ ਕੀਆ ਅਵਤਾਰਾ॥  (ਪਉੜੀ ੩੮)

ਬਾਬਾ ਫਿਰਿ ਮੱਕੇ ਗਇਆ ਨੀਲ ਬਸਤ੍ਰ ਧਾਰੇ ਬਨਵਾਰੀ॥

ਆਸਾ ਹਥਿ ਕਿਤਾਬ ਕਛਿ ਕੂਜਾ ਬਾਂਗ ਮੁਸੱਲਾ ਧਾਰੀ॥    (ਪਉੜੀ ੩੨)

 

ਨਾਦ ਬਿੰਬ

ਇਸ ਬਿੰਬ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਾਡੀ ਸੁਣਨ ਇੰਦਰੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਿੰਬ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਕੰਨ ਰਸ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਹਰਲੇ ਅਰਥਾਰ ਦਿਸਦੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਕੰਨਾਂ ਦੇ ਪਤਲੇ ਪਰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਇੱਕ ਵਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸੁਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ-ਮਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਕੇ ਆਨੰਦ ਵਿਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—

ਬਾਣੀ ਮੁਖਹੁ ਉਚਾਰੀਐ ਹੁਇ ਰੁਸਨਾਈ ਮਿਟੈ ਅੰਧਾਰਾ॥

ਗਿਆਨੁ ਗੋਸਟਿ ਚਰਚਾ ਸਦਾ ਅਨਹਦਿ ਸਬਦਿ ਉਠੇ ਧੁਨਕਾਰਾ॥

ਗਵੀਐ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਜਾਪੁ ਉਚਾਰਾ॥ (ਪਉੜੀ ੩੯)

ਸੋਦਰੁ ਆਰਤੀ ਦਿਤੀ ਬਾਂਗਿ ਨਿਵਾ ਕਰਿ ਸੁਨਿ ਸਮਾਨਿ ਹੋਆ ਜਹਾਨਾ ॥ (ਪਉੜੀ ੩੫)

 

ਗੰਧ ਬਿੰਧ/ ਸਪਰਸ਼ ਬਿੰਬ

ਅਜਿਹੇ ਬਿੰਬਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੁੰਘਣ-ਇੰਦਰੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਲਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਭਿੰਨੀ-ਭਿੰਨੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਇਸੇ ਇੰਦਰੀ ਰਾਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਹਾਜ਼ਰ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਇਸੇ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਵਾਰ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਪਉੜੀ ਦੀਆਂ ਆਰੰਭਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਚੰਦਨ ਦੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਹੈ :-

ਚੰਦਨ ਵਾਸੁ ਵਣਾਸਪਿਤ ਬਾਵਨ ਚੰਦਨ ਚੰਦਨ ਹੋਇ॥

ਫਲ ਵਿਣ ਚੰਦਨੁ ਬਾਵਨਾ ਆਦਿ ਆਦਿ ਬਿਅੰਤ ਸਦੋਈ।।

ਚੰਦਨੁ ਬਾਵਨ ਚੰਦਨਹੁ ਚੰਦਨੁ ਵਾਸੁ ਨ ਚੰਦਨ ਕੋਈ॥

 ਉਪਰੋਕਤ ਗੰਧ ਬਿੰਬ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਵਿਚ ਸਪਰਸ਼ ਬਿੰਬ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਸਮਾਏ