ਕਰਮ ਭ੍ਰਿਸਟਿ ਸਭਿ ਭਈ ਲੋਕਾਈ॥ (ਪਉੜੀ ੭)

ਚੜਿਆ ਸੋਧਣਿ ਧਰਤਿ ਲੁਕਾਈ॥ (ਪਉੜੀ ੨੪)

ਡਾ. ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ ਇਸ ਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ :-

1. ਅਉਤਾਰ-ਅਵਤਾਰ

2. ਖੱਤ੍ਰੀ-ਛੱਤ੍ਰੀ

3. ਕੀ-ਦੀ

4. ਪਾਂਚ - ਪੰਚਮ- ਪੰਜ

5. ਏਕੋ—ਇੱਕ-ਇੱਕੋ-ਇੱਕਸਿ

6. ਕੋ-ਕਉ

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਉਪਰ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੈ। ਡਾ. ਦੀਪ ਅਨੁਸਾਰ 'ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਂ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਨਿਯਮ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਆਕਰਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੈ। ਲਗਾਂ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਅਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੰਜੋਗਮਈ ਹੈ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਪੁਰਾਤਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਪਰਬਤੀ (ਪਰਬਤਾਂ 'ਤੇ), ਸਿਧੀ (ਸਿੱਧਾਂ ਨੇ), ਮਨੇ (ਮਨ ਵਿਚ), ਮਹਿਰਾਬੇ (ਮਹਿਰਾਬ ਵਲ), ਸ਼ੈਤਾਨੀ (ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੇ), ਪੁਤਰੀ (ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ), ਜਾਤਿਓਨ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਤਾ), ਵਹਾਈਓਨ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਹਾਈ) ਆਦਿ।" ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ-ਪੰਨਾ 168) ਇੱਕ ਅੱਧੀ ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖਤ 'ਪੱਟੀ' ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-

-ਦਦੇ ਦਾਤਾ ਗੁਰੂ ਹੈ ਕਕੇ ਕੀਮਤ ਕਿਤੇ ਨ ਪਈ॥

ਵਾਰ ਵਿਚ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਜਮਦੰਡ ਅਰਥਾਤ ਜਮਾਂ ਦਾ ਦੰਡ ਅਤੇ ਸਿਧਾਸਣ ਅਰਥਾਤ ਸਿੱਧਾਂ ਦਾ ਆਸਣ।

 

ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀਗਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ :

ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਊ, ਅਸਾਊ ਹੋਣ ਦਾ ਪਰਿਚਯ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵਧੀਆ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵੀ ਕਾਵਿ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਲਖਾਇੱਕ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਵਿਦਵਾਨ ਤਾਂ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਫਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ੈਲੀ ਕਵੀ ਜਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿ ਛਾਇਆ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਐਂਗਲਜ਼ ਇੱਕ ਥਾਂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ- "ਸ਼ੈਲੀ ਇੱਕ ਛੁਰੀ ਹੈ ਜੋ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਘਾਇਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸ਼ੈਲੀ ਉਹ ਛੁਰੀ ਹੈ ਜੋ ਅਰੁੱਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਜਾ ਖੁਭਦੀ ਹੈ।" (ਸਾਹਿੱਤ ਤੇ ਕਲਾ, ਪ੍ਰਗਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਪੰਨਾ 20) ਡਾ. ਧਰਮ ਪਾਲ ਸਿੰਗਲ ਸ਼ੈਲੀ ਬਾਬਤ ਲਿਖਦੇ ਹਨ- "ਸ਼ੈਲੀ ਉਸਦੇ (ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ) ਆਪੇ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਵਾਹਨ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦ-ਯੋਜਨਾ, ਵਾਕ-ਬਣਤਰ ਦੀ