ਅ. ਇਤਿਹਾਸਕ ਖੋਜ ਤੋਂ ਕੀ ਲੱਭਦਾ ਹੈ ?

ਮਿ: ਟਾਨੀ, ਟੇਲੰਗ, ਪਾਲ: ਐ: ਮੋਰ, ਵਰਦਮ, ਗੋਪੀਨਾਥ, ਕਾਲੇ, ਟੀਕਾਕਾਰਾਂ : ਮੈਕਸਮੁਲਰ, ਮੈਕਡਾਨਲ, ਰੋਮੇਸ਼ ਚੰਦ੍ਰ ਦੱਤ ਮੁਅੱਰਖਾਂ; ਯੂਨਤਸੈਂਗ, ਆਈਟਸਿੰਗ ਚੀਨੀ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਤੇ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ, ਗੈਜੇਟੀਅਰਾਂ ਤੇ ਏਸ਼ੀਆਟਕ ਤੇ ਬੰਬੇ ਰੀਸਰਚ ਰਪੋਰਟਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਜੇ ਕੁਛ ਲੱਭਦਾ ਹੈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਭੱਟੀ, ਭਾਰਤੀ (ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ), ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ ਤ੍ਰੈਏ ਇਕ ਆਦਮੀ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ, ਤਦ ਭਰਥਰੀ ਜੀ ਲਈ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ :-ਜੇ ਤਾਂ ਓਹ ਵਿਕ੍ਰਮਾ ਦਿੱਤ ਦੇ ਭਰਾ ਮੰਨ ਲਏ ਜਾਣ, ਤਦ  (ਵਿਕ੍ਰਮਾ ਦਿੱਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਜੋ ਹੁਣ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈ: ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਪਿਛੋਂ ਉੱਠਕੇ ਛੇਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਲਗਪਗ ਆ ਗਿਆ ਹੈ) ਭਰਥਰੀ ਜੀ ਛੇਵੀਂ  ਸਦੀ ਵਿਚ ਹੋਏ ਅਰ ੫੮੦ ਈ: ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਏ, ਪਰ ਜੇ ਬਿੱਕ੍ਰਮ ਦੇ ਭਰਾ ਵਾਲਾ ਸੰਬੰਧ ਖਿਆਲੋਂ ਛੱਡ ਕੇ ਭਟੀ, ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ ਨੂੰ ਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਚੀਨੀ ਮੁਸਾਫਰ ਦਾ ਵੀਹ ਵਰਹੇ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਰਹਿਕੇ ਚਲਾਣੇ ਦਾ ਸੰਮਤ ਦੱਸ ਜਾਣਾ ਕਤਈ ਫੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਓਹ ੬੫੦ ਵਿਚ ਬੀਤੇ ਹਨ।

ਜੇ ਭਰਥਰੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ, ਜੈਸੇ ਕਿ ਮਿਸਟਰ 'ਕਾਲੇ' ਨੇ ਮਿਸਟਰ ਪਾਠਕ ਦੀ ਖੋਜ ਪਰ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਪਰਲਾ ਸੰਮਤ ਗਲਤ ਹੈ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਉਸ 'ਕਲੇਲਾ ਦਮਨਾਂ' ਦੀ ਉਗਾਹੀ ਤੋਂ, ਜੋ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਆਏ ਹਾਂ, ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਅੱਪੜਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸੰਨ ਈਸਵੀ ੫੩੧ ਯਾ ੫੨੯ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਭਰਥਰੀ ਜੀ ਜਾਂ ਹੋ ਚੁਕੇ ਸਨ ਜਾਂ ਨੀਤੀ ਸ਼ੱਤਕ ਬਨਾ ਚੁਕੇ ਸਨ ਤੇ ਜੀਉਂਦੇ ਸਨ।

ਨਿਚੋੜ ਇਹ ਹੈ ਅਰ ਯੁਕਤੀ ਇਸ ਟਿਕਾਣੇ ਲੈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਰਥਰੀ ਜੀ ਚਾਹੇ ਵਿੱਕ੍ਰਮ ਦੇ ਭਰਾ ਮਨ ਚਾਹੇ ਨਹੀਂ, ਚਾਹੇ ਰਾਜਾ ਸਨ ਯਾ 'ਸ਼ਿਲਾ ਦਿੱਤ੍ਯ ੨' ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੰਡਤ ਸਨ ਓਹ ੬੫੦ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੋ ਚੁਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਦਾ ਸਮਾ ਭਰਥਰੀ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਹੁਣ ਤਕ ਦੀਆਂ