ਪਾਸਾ ਵੀ ਕੱਜ ਲਿਆ। ਇੱਕੋ ਵਾਰ ਤੇ ਇੱਕੋ ਸਾਹਵੇਂ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਛੁੱਟ ਪਈ, ਕਾਲੀ ਭੂਰੀ ਤੇ ਛੂਕਦੀ ਹੋਈ, ਮਿੱਟੀ-ਘੱਟਾ, ਖੇਹ ਤੇ ਕੱਖ-ਕਾਨਾ ਮੀਂਹ ਵਾਂਗ ਵਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਦੀ ਛੂਕਰ ਇੰਝ ਸੀ ਕਿ ਅਸਮਾਨ ਹੁਣੇ ਡਿੱਗਾ ਕਿ ਡਿੱਗਾ। ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਨਿੱਕੇ ਰੁੱਖ ਵਿਛ ਵਿਛ ਗਏ, ਪਰ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਆਪੋ ਵਿੱਚ ਉਲਝਦੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਤੇ ਟੁੱਟ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਇੱਕ ਟਾਹਣ ਟੁੱਟ ਕੇ ਦੂਰ ਜਾ ਡਿੱਗਾ ਸੀ । ਟਾਹਣ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਤਰਾਹ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਾਂ ਝੱਟ ਉੱਠ ਕੇ ਵੇਖਿਆ, ਕਿਧਰੇ ਕਿਸੇ ਪਸ਼ੂ 'ਤੇ ਨਾ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਟਾਹਣ ਤਾਂ ਹੋਰ ਅੱਗੋਂ ਜਾ ਡਿੱਗਾ ਸੀ (ਰਾਹਕਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ)।

ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਕਈ ਰਾਹਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲੀਆਂ (ਝੁੱਗੀਆਂ) ਵੀ ਉੱਡ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਅਸਾਡੀ ਕੁੱਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਉਡਾ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਸਰਕਾਨਾ ਖਿੱਲਰਿਆ ਪਿਆ ਸੀ। ਅਸਾਡੇ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਤੇ ਜੁੱਸਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟੀ ਹੋ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਿਉ ਰਾਤੀਂ ਗੱਡ ਲੈ ਕੇ ਪਰਤ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਵੇਰੇ ਦੋਵੇਂ ਮਾਂ ਤੇ ਪਿਉ ਕੁੱਲੀ ਦਾ ਸਰਕਾਨਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਝੁੱਗੀ ਦੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਖਾਲੀ ਖੋਲੇ ਕਬਰਾਂ ਤੇ ਜਿੰਨਾਂ ਭੂਤਾਂ ਦੇ ਥੜ੍ਹੇ ਜਾਪਦੇ ਸਨ।

ਭੂਆ ਅੰਨ੍ਹ ਪਾਣੀ ਪਕਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਖਾਵਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ। ਚੋਪੜੀ ਰੋਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਥੋਮ ਦੀ ਚਟਣੀ ਤੇ ਲੱਸੀ ਸੀ । ਸਾਰੇ ਰਾਹਕਾਂ ਦਾ ਇੰਝ ਦਾ ਹੀ ਛਾਹ ਵੇਲਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕਦੀ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਹੱਥ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਅਚਾਰ ਵੀ ਖਾ ਲਿਆ, ਪਰ ਪੈਸਾ ਘੱਟ ਈ ਲੱਭਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਮੈਨੂੰ ਚਟਣੀ ਤੇ ਲੱਸੀ ਉੱਕਾ ਈ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਲੱਸੀ ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਛਾਹਨ ਆਉਂਦੀ ਏ। ਲੱਸੀ ਪੀਣਾ ਕੀ, ਮੈਂ ਲੱਸੀ ਲਿੱਬੜੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪੀਂਦਾ। ਚਟਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਰਚਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਈ ਚੁਭਦੀਆਂ ਨੇ। ਮੂੰਹ ਸੜਦਾ ਏ। ਅਚਾਰ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਤੇ ਖਟਾਸ ਹੁੰਦੀ ਏ, ਇਹ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ।

ਦੋਵੇਂ ਨਿੱਕੇ ਛਾਹ ਵੇਲਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਯਾ ਖੋਰੇ ਢਿੱਡ ਭਰਨ ਲੱਗ ਪਏ, ਪਰ ਮੈਂ ਰੋਟੀ ਖਾਵਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਆਖਿਆ, "ਭੂਆ ਤੈਨੂੰ ਆਖਿਆ ਏ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ੈਆਂ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ। ਫੇਰ ਵੀ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਲੱਸੀ ਤੇ ਚਟਣੀ ਰੱਖੀ ਏ।" ਪਰ ਸੜੇ ਮੂੰਹ ਵਾਲੀ ਭੂਆ ਅੱਗੋਂ ਬੜਾ ਈ ਕੌੜਾ ਸੁਭਾਅ ਵਿਖਾਂਦਿਆਂ ਆਖਿਆ, "ਹੋਰ ਕੀ ਰੱਖਦੀ ਤੇਰੇ ਨਵਾਬ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ? ਸਾਰੇ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਖਾਂਦੇ ਪਏ ਨੇ । ਤੈਨੂੰ ਸਵਾਦਲੇ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਭਾਂਦਾ ਈ ਨਹੀਂ। ਵੇਖਦਾ ਨਹੀਂ ਸਾਰੇ ਘਰ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਏ। ਤੈਨੂੰ ਨਖਰੇ ਸੁੱਝਦੇ ਨੇ। ਵੱਡਾ ਸਹਿਜ਼ਾਦਾ ਤੇ ਵੇਖੋ", ਭੂਆ ਹੱਥ ਨਚਾ ਕੇ ਆਖਿਆ।

ਭੂਆ ਦੀ ਝਾੜ ਉੱਤੇ ਮੈਨੂੰ ਵੱਟ ਤੇ ਬਹੁਤ ਚੜ੍ਹਿਆ ਪਰ ਭੂਆ ਨਾਲ ਝੇੜਾ ਕਰਕੇ ਅੱਗ ਨੂੰ ਛੇੜਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ।