ਏਸੇ ਲਈ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਮੂੰਹ ਫੇਰ ਕੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਕੇ ਬਹਿ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਜਿਹੀ ਬੋਲਿਆ, "ਇਸ ਘਰ ਦਾ ਤਾਂ ਚਾਲਾ ਹੀ ਇਹ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਏ ਕਿ ਜ਼ਰਾ ਕੁ ਵੀ ਭੀੜ ਬਣੇ ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ।"

"ਭਲਾਂ ਮੇਰੀ ਖੁਰਾਕ ਈ ਕੀ ਏ । ਇੱਕ ਰੋਟੀ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਗੁੜ ਤੇ ਇੱਕ ਗਲਾਸ ਕੱਚਾ ਦੁੱਧ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਥੋੜ੍ਹ ਏ।" ਮੇਰੀ ਇਸ ਬੁੜ ਬੁੜ ਨੂੰ ਸੁਣਕੇ ਭੂਆ ਮੇਰੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਮੇਰੇ ਪਿਉ ਅੱਗੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉੱਥੇ ਬੈਠੀ ਹੋਈ ਆਖਿਆ, "ਭਰਾ, ਇਹ ਗੋਗੀ ਰੋਟੀ ਨਹੀਂ ਪਿਆ ਖਾਂਦਾ । ਸਗੋਂ ਦੂਜੇ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਭੈੜੀ ਪੱਟੀ ਪਿਆ ਪੜ੍ਹਾਂਦਾ ਏ।"

ਭੂਆ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਉੱਤੇ ਮੈਨੂੰ ਫੇਰ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਪਰ ਕਚੀਚੀ ਵੱਟ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਪਿਉ ਤੇ ਨਾ ਬੋਲਿਆ ਪਰ ਮਾਂ ਸਿਰ ਦਾ ਮੱਠਾ ਸਵਾਹਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਬੋਲੀ, 'ਵੇ ਗੋਗੀ, ਭੂਆ ਨੂੰ ਨਾ ਸਤਾ। ਹੁਣ ਕੁੱਝ ਖਾ ਲੈ। ਉੱਧਰੋਂ ਵਿਹਲੀ ਹੋ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਗੁੜ ਲੱਭ ਦਿਆਂਗੀ। ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੇ ਉੱਡ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।"

"ਲੈ ਭਲਾਂ ਗੁੜ ਵੀ ਕੋਈ ਉੱਡਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਏ", ਮੈਂ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਬੇ-ਇਤਬਾਰੀ ਵਿਖਾਈ ਤਾਂ ਮਾਂ ਫੇਰ ਆਖਿਆ, "ਸੱਚ ਗੋਗੀ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਲੇਟ ਕੇ ਗੁੜ ਝੁੱਗੀ ਵਿੱਚ ਟੰਗਿਆ ਸੀ, ਹੁਣੇ ਲਬਾਰੀਆਂ ਚੋਨੀ ਆਂ, ਜ਼ਿੱਦ ਨਾ ਕਰ ।"

"ਲੈ ਇਹਦੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੱਦ ਵਾਲੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਸੀ ? ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ ਤਖ਼ਤ ਹਜ਼ਾਰਾ ਪਿਆ ਮੰਗਦਾ ਸਾਂ", ਪਰ ਭੂਆ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਾਲ ਗੱਲ ਵਿਗੜ ਗਈ ਸੀ।

ਮੈਂ ਭੂਆ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ। ਜ਼ਰਾ ਮੂੰਹ ਵਿੰਗਾ ਚਿੱਬਾ ਕਰਕੇ ਭੂਆ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ। ਭੂਆ ਫੇਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦਿਆਂ ਆਖਿਆ, "ਭਰਾ, ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਂਗਾਂ ਪਿਆ ਲਾਂਵਦਾ ਈ ਗੋਗੀ।"

ਏਸ ਦੂਜੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਤੇ ਮੇਰਾ ਪਿਉ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਵੱਟ ਖਾ ਕੇ ਉੱਠਿਆ। ਦੂਰੋਂ ਈ ਇੱਕ ਛਿੱਤਰ ਮੇਰੀ ਕੰਡ 'ਤੇ ਵਗਾਹਿਆ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਛਿੱਤਰ ਦੇ ਆਵਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਲੇ ਮੈਂ ਭੱਜ ਕੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ। ਪਿੱਛੋਂ ਭੂਆ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਈ। ਦਿਲ ਤਾਂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੁੜ ਕੇ ਆਵਾਂ ਤੇ ਭੂਆ ਦੀ ਗਿੱਚੀ ਨੱਪ ਦੇਵਾਂ, ਪਰ ਏਨੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਿਉ ਦੀ ਘੂਰੀ ਜਾਨ ਕੱਢ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ।

 

2.

ਢਿੱਡੋਂ ਭੁੱਖਾ ਭਾਣਾ ਪਿਉ ਕੋਲੋਂ ਛਿੱਤਰ ਖਾ ਕੇ ਮੈਂ ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿੱਕਲਿਆ ਤਾਂ ਮਲੂਮ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮੇਰਾ ਮੂੰਹ ਸੜਕ ਵੱਲ ਏ। ਪੱਕੀ ਸੜਕ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਪੰਜ ਛੇ ਪੈਲੀਆਂ ਦੀ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਸੀ। ਐਵੇਂ ਹੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਟੁਰਦਾ ਹੋਇਆ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਆ ਗਿਆ। ਸੋੜੀ ਜਿਹੀ ਸੜਕ ਸੀ, ਮਸਾਂ ਮਰਕੇ ਇੱਕ ਈ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ, ਬੱਸ ਹੋਵੇ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਟਰੱਕ।

ਸਾਹਮਣਿਉਂ ਆਵਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਈ ਕੱਚੀ ਪਟੜੀ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਲੰਘਣਾ