ਸਾਂ ਬਣਾਵਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਲੱਗਾ ਕਿਧਰੇ ਫੇਰ ਨਾ ਪਿਉ ਕੋਲੋਂ ਫੰਡ ਪੈ ਜਾਵੇ। ਏਸ ਲਈ ਰੋਂਦੂ ਦੀ ਟਿਚਕਰ ਉੱਤੇ ਬਸ ਕਚੀਚੀ ਵੱਟ ਕੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ।
ਰੋਂਦੂ ਆਪਣੇ ਬੋਝੇ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਪਾ ਕੇ ਪੈਸੇ ਛਣਕਾਏ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਂਦਾ ਹੋਇਆ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਉਹਦੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਮੈਂ ਫੇਰ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਪਰ ਹੁਣ ਪਹਿਲੇ ਵਾਲਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਤੇ ਸਵਾਦ ਕਿੱਥੋਂ ? ਮਾਂ ਦਾ ਖਸਮ ਰੋਂਦੂ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਤਲਖੀ ਭਰ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਰੋਂਦੂ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇੰਜ ਦਾ ਢੀਠ ਤੇ ਬੇਸ਼ਰਮ ਸੀ। ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕੁੱਕੜੀ ਚੁਰਾ ਕੇ ਵੇਚ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਕਦੀ ਕੁੱਕੜੀ ਦੇ ਆਂਡੇ। ਗਾਲ੍ਹ ਮੰਦੇ ਤੇ ਮਾਰ ਕੁੱਟ ਦਾ ਉਹਨੂੰ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਹੱਸਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਜ਼ਲੀਲ ਹੋਵਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਗੁੱਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ ਕਰਦਾ।
ਅੱਜ ਤੀਕਰ ਉਹਨੂੰ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਰੋਂਦਿਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖਿਆ। ਉਹਦੀ ਮਾਂ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਿ "ਇਹ ਤਾਂ ਨਿੱਕਿਆਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰੋਇਆ ਕਰਦਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਬਰ ਬੜਾ ਏ। ਕਦੇ ਜ਼ਿੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ।"
ਹੁਣ ਵੀ ਰੋਂਦੂ ਦੀ ਇਹ ਆਦਤ ਸੀ । ਕੋਲ ਜੋ ਕੁੱਝ ਹੋਵੇ ਉਹਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧਾ ਕੇ ਦੱਸਣਾ, ਜੇ ਕੋਲ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਲੂਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਵਣ ਦਿੰਦਾ ਕਿ 'ਮੈਂ ਪੱਲਿਉਂ ਖਾਲੀ ਆਂ'।
ਖੇਡ ਖੇਡਦਿਆਂ ਖੌਰੇ ਕਿਉਂ ਰੋਂਦ ਮਾਰਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਗੱਲ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਸੌਂਹ ਚੁੱਕ ਲੈਣਾ ਉਹਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਮੂਲੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਅਸਾਂ ਸਾਰੇ ਹਾਣੀ ਕਸਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਤੇ ਮੁਕੱਦਸ ਸਮਝਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਾਂ । ਅਸਾਡੀ ਏਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਤੇ ਈਮਾਨ ਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਰੋਂਦੂ ਨੂੰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਉਹਦੇ ਮਾਂ ਪਿਉ ਵੀ ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਤੰਗ ਆਏ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ । ਘਰੋਂ ਆਟਾ ਦਾਣਾ ਕੱਢ ਕੇ ਹੱਟੀ ਵੇਚ ਦਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਲੋਕ ਤਾਂ ਰੋਂਦੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚੌਂਕੇ ਈ ਨਹੀਂ ਸਨ ਚੜ੍ਹਨ ਦਿੰਦੇ, ਪਰ ਹਾਣ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੁੰਡੇ ਉਹਦੇ ਪੱਕੇ ਬੇਲੀ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਖੌਰੇ ਕੀ ਬੋਲ ਬਚਨ ਲਾਂਵਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੁੰਡੇ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਬੇਲਪੁਣਾ ਪਾ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਇਕੱਲੇ ਦੇ ਉਹਨੂੰ ਬੁਰਾ ਆਖਣ ਨਾਲ ਕੀ ਵਿਗੜਦਾ ਸੀ।
ਸਾਰੇ ਮੁੰਡੇ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਈ ਰਲ ਕੇ ਖੇਡਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੰਦਾ। ਇੱਕ ਇਹ ਵੀ ਮੇਰੀ ਉਲਝਣ ਸੀ ਕਿ ਹਾਣੀ ਰੋਂਦੂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਜਦ ਕਿ ਰੋਂਦੂ ਦਾਅ ਲਾਵਣ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ ਕਰਦਾ।
ਮੇਰਾ ਬਾਲਪੁਣੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬਹੁਤਾ ਚਿਰ ਨਾਨਕੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲੰਘਿਆ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸਾਥੋਂ ਚੰਗੀ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਬਹੁਤ ਈ ਚੰਗੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭੜੋਲੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਅਨਾਜ ਵਾਧੂ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ
