ਦੀ ਰਹਿਤਲ ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਵੀ ਸਾਥੋਂ ਚੰਗਾ ਤੇ ਸੁਥਰਾ ਸੀ। ਪੈਸਾ ਧੇਲਾ ਵੀ ਲੋੜ ਮੂਜਬ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਬਥੇਰਾ ਸੀ।

ਨਾਨਕਾ ਪਿੰਡ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਤੇ ਵੱਡਾ ਸੀ। ਕਈ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਉੱਥੇ ਵਸਦੇ ਸਨ। ਦੋ ਮਸੀਤਾਂ, ਨੰਬਰਦਾਰ, ਚੌਂਕੀਦਾਰ ਤੇ ਹੱਟੀਆਂ ਵੀ ਬਥੇਰੀਆਂ ਸਨ।

ਮੇਰੇ ਨਾਨਕੇ ਝੁੱਗੇ ਦਾ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲਜੋਲ ਤੇ ਉੱਠਣਾ ਬੈਠਣਾ ਸਲੂਕ ਤੇ ਸਾਂਝ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤ ਤੇ ਆਦਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਮੇਰੇ ਨਾਨੇ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਇੱਜ਼ਤ ਤੇ ਇਹਤਰਾਮ ਸੀ। ਏਸੇ ਲਈ ਸਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਇਹਤਰਾਮ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਤੇ ਮੇਰਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਬਾਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਮੇਰਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਸਾਰੇ ਈ ਮੇਰੇ ਬੇਲੀ ਜਾਂ ਸੱਜਣ ਮਲੂਮ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਨਾ ਈ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਕਰਦਾ ਸਾਂ। ਆਪਣੀ ਕੌੜ ਤੇ ਤਲਖੀ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਬਾਲ ਨੂੰ ਕੁੱਟ ਫੰਡ ਕੇ ਕੱਢ ਲਿਆ ਕਰਦਾ ਸਾਂ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਧੱਪਾ ਮੁੱਕੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਚੱਕ ਚੂੰਢੀ ਵੱਢ ਲਿਆ ਕਰਦਾ ਸਾਂ । ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਫੇਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਵੀ ਸੀ ਮੈਨੂੰ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਫੇਰ ਇੰਜ ਈ। ਹਾਣੀ ਬਾਲਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਜਿਹੜੀ ਵੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦਾ ਸਾਂ ਫੇਰ ਏਸ ਖੇਡ ਨੂੰ ਟੀਸੀ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦਾ ਸਾਂ । ਉਹਦੇ ਬਾਰੇ ਈ ਸੋਚਦਾ ਤੇ ਸਵਾਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸਾਂ। ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਨਿੱਕਲਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਜਿੱਤ ਜਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸਾਂ । ਮੇਰੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਖਾਰ ਖਾ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ ਪਸੰਦ ਨਾ ਕਰਦਾ, ਕੋਈ ਵੀ ਮੇਰਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਸਾਂ।

ਜਦੋਂ ਕਈ ਵੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਨਾ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਹ ਖੇਡ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਜੀ ਖੇਡ ਛੇੜ ਲੈਂਦਾ ਸਾਂ । ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਸਵਾਦ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਂਦਾ। ਦੂਜੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਇੰਜ ਈ ਹੁੰਦਾ। ਹੌਲ਼ੇ-ਹੌਲੇ ਕੋਈ ਵੀ ਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖੇਡਦਾ। ਆਖ਼ਰ ਉਹ ਕਿਉਂ ਹਰ ਵਾਰ ਹਾਰਨ ਮੈਥੋਂ। ਫੇਰ ਇਕੱਲੀ ਖੇਡ ਸੀ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਰੋੜੇ ਉੱਤੇ ਰੋੜਾ ਮਾਰਕੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਾਜ਼ੀ ਕਰਨਾ, ਕੁੱਕੜਾਂ ਅਤੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਮਾਰਨੇ । ਕਦੀ ਕਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੋੜਾ ਜਾ ਵੱਜਣਾ। ਰੋਜ਼ ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਉਲਾਂਭੇ ਮਿਲਦੇ ਕਿ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਏ, ਇਹਨੂੰ ਸਮਝਾਓ।

ਨਾਨੀ ਮੈਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੀ । ਮੈਂ ਸ਼ਰਾਰਤ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਮੀ ਵੀ ਭਰਦਾ, ਪਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਅੱਗ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਸਬਰ ਹੁੰਦਾ ਫੇਰ ਉਹੀ ਰੱਸੇ ਤੇ ਉਹੀ ਪੈੜੇ।

ਨਾਨਕੇ ਵਿਹੜੇ ਮੈਨੂੰ ਬੜੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸੀ। ਜਿਹੜੇ ਮਰਜ਼ੀ ਘਰੋਂ ਮੇਰਾ ਮਨ ਕਰਦਾ, ਦਾਣਿਆਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਭਰਦਾ ਤੇ ਹੱਟੀ ਲੈ ਜਾਂਦਾ। ਕਈ ਰੋਕਦਾ ਨਾ ਟੋਕਦਾ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਲ ਪਾਰੋਂ ਮੈਂ ਚੌੜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸਾਂ। ਮੇਰੀਆਂ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਨਾਨਾ ਆਖਦਾ, “ਖ਼ੈਰ ਦੀ ਮਾਂ, ਏਸ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਸ਼ੈ ਫੜਕਦੀ ਏ, ਇੱਕ ਪਲ ਅਰਾਮ ਨਹੀਂ ਇਹਨੂੰ। ਆੜਵ ਆੜਵ ਕਰਦਾ ਫਿਰਦਾ ਏ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਹਨਾ ਆਂ ਇਹਨੂੰ ਇਹਦੀ ਮਾਂ ਕੋਲ ਛੱਡ