ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸਾਂ । ਯਾਣੀ ਮੇਰੇ ਮਾਪੇ ਲੋਕ ਸਨ ਤੇ ਮੈਂ ਹੋਰ ਸਾਂ। ਇਹ ਓਪਰੇਪਨ ਦੀ ਵਿੱਥ ਵਾਲਾ ਲਫਜ਼ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿੱਕਲਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੈ ਕੇ ਉੱਠ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ।

ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਹਾੜੀ ਰੁੱਖ ਦੀ ਛਾਵੇਂ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਕੁੱਝ ਆਪਣੇ ਤੇ ਕੁੱਝ ਪਰਾਏ ਲੋਕ ਸਨ। ਮੈਂ ਵੀ ਝੱਟ ਕੁ ਉੱਥੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਈ ਖੁਟਕਣੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਇੱਕ ਪਲ ਵੀ ਬੈਠਣ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਮੈਂ ਉੱਥੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਫੇਰ ਘਰ ਵੱਲ ਆਇਆ। ਸ਼ਾਹੂ ਦੇ ਖੋਲਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਹੋ ਆਇਆ ਸਾਂ । ਉੱਥੇ ਵੀ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ੈ ਕੋਈ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਈ। ਦਿਲ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਪਾਰੋਂ ਕਦੇ ਘਰ ਤੇ ਕਦੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿੱਕਲ ਨਿੱਕਲ ਜਾਂਦਾ ਸਾਂ । ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਦਿਲ ਠਹਿਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਹੋਰ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਮਨ ਪਰਚਾਂਵਦਾ।

ਅਸਾਡੀ ਝੁੱਗੀ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਕੁ ਝੁੱਗੀਆਂ ਛੱਡ ਕੇ ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਝੁੱਗੀ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਰੋਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਈ। ਮੈਂ ਜਾ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਮਾਂ ਪੱਲਾ ਪਾ ਕੇ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਰੋਣ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਏ, ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸਾਂ।

ਅਸਾਂ ਸਾਰੇ ਰਾਹਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਘਰ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਰੋਕ ਟੋਕ ਦੇ ਆ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਾਂ । ਰਾਹਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ । ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਈ ਦੂਜੇ ਦੇ ਘਰ ਤੀਕਰ ਨਜ਼ਰ ਪੈਂਦੀ ਸੀ । ਏਹੋ ਜਿਹੇ ਮਹੌਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕੋਲੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਪਰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹਿੰਦਾ। ਏਸੇ ਲਈ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋਵਣ ਵਾਲੀ ਲੜਾਈ ਯਾ ਖੁਸ਼ੀ ਕਿਸੇ ਕੋਲੋਂ ਵੀ ਲੁਕੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹਿੰਦੀ।

ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਸਵਾਣੀਆਂ ਵੀ ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਮਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਈ ਰੋਣਹਾਕਾ ਜਾਪਦੀਆਂ ਸਨ । ਕੋਈ ਕੋਈ ਸਵਾਣੀ ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦੇ ਕੇ ਆਖਦੀ, 'ਚਾਚੀ, ਚੱਲ ਚੁੱਪ ਵੀ ਕਰ। ਹੁਣ ਖ਼ਰੇ ਰੱਬ ਇਹਦੇ ਵਿੱਚ ਈ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋਵੇ ।" ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਮਾਂ ਵੈਣ ਕਰਦਿਆਂ ਆਖਦੀ: 'ਜਾਓ ਨੀ, ਸਮਝਾਓ ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਲੰਡੂ ਨੂੰ, ਹਾਏ ਨੀ ਮੇਰੀ ਮਸੂਮ ਬੱਚੀ!" ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਂਦਿਆਂ ਰੋਂਦਿਆਂ ਗਸ਼ ਪੈਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਕੋਲ ਬੈਠੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਉਹਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਪਾ ਹੋਸ਼ ਕਰਾਂਵਦੀਆਂ ਸਨ।

ਹੋਸ਼ ਆਵਣ ਮਗਰੋਂ ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਮਾਂ ਫੇਰ ਰੋਣ ਲਗਦੀ ਤੇ ਆਖਦੀ, "ਆਖੋ ਨੀ ਮੇਰੇ ਲੰਡੂ ਨੂੰ, ਏਸ ਪੀਰਨੀ ਦਾ ਖਿਆਲ ਛੱਡ ਦੇਵੇ। ਹਾਏ ਨੀ ਵੇਖੋ ਜੁਲਮ ਖੁਦਾ ਦਾ। ਬਾਲ ਬੱਚੇ ਵਾਲੀ ਤੇ ਰੀਝ ਬੈਠਾ ਏ... ਵੇਖੋ ਨੀ ਹਨ੍ਹੇਰ ਸਾਈਂ ਦਾ। ਉਹ ਫੇਟ ਤਲਾਕ ਲੈ ਕੇ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਫਿਰਦੀ ਏ... ਦੋ ਬਾਲ ਵੀ ਹੈਣ ਉਸ ਚਸਕੋਰੀ ਵਾਹਲ ਦੇ ।"

"ਰੋਕੋ ਵੀ ਕੋਈ... ਆਖੋ ਨੀ ਮੇਰੇ ਲੰਡੂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਛੱਡ ਦੇਵੇ । ਉਹ ਡਾਇਣ ਕੋਈ ਹਰ ਘਰ ਵੇਖ ਲਵੇ ।"

"ਹਾਏ ਨੀ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ। ਉਸ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਮੇਰੇ ਲੰਡੂ ਉੱਤੇ ਖੌਰੇ ਕਿਹੜਾ ਜਾਦੂ