ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ। ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਉੱਥੇ ਖਲੋਤਾ ਹਰ ਰਾਹਕ ਨੂੰ ਝਾੜ ਪਾਂਵਦਾ, ਗਾਲ ਕੱਢਦਾ.."ਓਏ, ਚਾਰਾ ਕਰ । ਤੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਟੱਪਾ ਈ ਨਹੀਂ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ।" ਰਾਹਕ ਭੱਜ ਭੱਜ ਕੇ ਖਾਲ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ । ਸ਼ਾਮ ਤੀਕਰ ਖਾਲ ਚਾਲੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਥੱਕੇ ਟੁੱਟੇ ਜੁੱਸੇ ਨਾਲ ਰਾਹਕ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤੇ ਸਨ।
ਥਕਾਵਟ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਝਾੜਾਂ ਤੇ ਗਾਲਾਂ ਵੀ ਰਾਹਕਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਗੁੱਸਾ ਤੇ ਸਾੜ ਰਾਹਕ ਸਵਾਣੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕੱਢ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਸਵਾਣੀਆਂ ਆਪਣਾ ਗੁੱਸਾ ਆਪਣੇ ਬਾਲਾਂ 'ਤੇ ਕੱਢ ਲੈਂਦੀਆਂ, ਫੇਰ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁੱਸਾ ਕੱਢਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਪੈਂਦਾ।
ਬਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨਾਲ ਗੁੱਸਾ ਪਰਤ ਕੇ ਮੁੜ ਸਵਾਣੀਆਂ ਤੀਕਰ ਅੱਪੜ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਫੇਰ ਪਰਤਕੇ ਮਰਦਾਂ ਤੀਕਰ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਈ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਰਾਹਕਾਂ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਤੂੰ ਮੈਂ ਮੈਂ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਅੰਦਰ ਈ ਅੰਦਰ ਕੁੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿਣਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣ ਗਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਕੌੜਾ ਤੇ ਰੁੱਖਾ ਬੋਲਦੇ। ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੀਆਂ ਟਿਚਕਰਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਰਾਹਕਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਟਿਊਬ ਵੈੱਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖਾਲ ਵਿੱਚ ਵਗਦਿਆਂ ਵੇਖਣ ਲਈ ਮੈਂ ਵੀ ਗਿਆ ਸਾਂ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਖਿਆਲ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਵਗਦਾ ਹੋਇਆ, ਸ਼ਾਹੂ ਦੇ ਖੋਲਿਆਂ ਤੀਕਰ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਡੇਕ, ਡੇਕ ਤੋਂ ਪੁਲ ਤੇ ਪੁਲ ਤੋਂ ਸ਼ਾਹੂ ਦੇ ਖੋਲਿਆਂ ਤੀਕਰ ਈ ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਦੀ ਉਡਾਰੀ ਸੀ।
ਚਾਨਣੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਫਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਹਰਾ ਨਾਲ ਰੱਜ ਗੱਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਜ਼ਰੇ- ਜ਼ਰੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਰੁਸਦੇ ਤੇ ਮਨਾਂਵਦੇ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਹੱਸਦੇ ਖੇਡਦੇ, ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਤੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਸਾਂ।
ਉਸ ਦਿਨ ਸੁਫਨੇ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਜ਼ੋਹਰਾ ਦੇ ਚਿੱਟੇ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਉਂਗਲੀ ਨਾਲ ਛੂਹ ਕੇ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਕਿ... ਚਾਚੇ ਨੇ ਆ ਜਗਾਇਆ। “ਉੱਠ ਓਏ ਗੋਗੀ, ਖੂਹ ਜੋਵਣਾ ਏ ।" ਸੁਫਨਾ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ। ਚਾਚੇ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਵੱਟ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਕੈਸੇ ਜ਼ਾਲਮ ਲੋਕ ਨੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਸੁਫਨੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖਣ ਦਿੰਦੇ । ਮੈਂ ਮਨ ਈ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ ਤੇ ਪਾਸਾ ਪਰਤਕੇ ਫੇਰ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਲਈਆਂ। ਚਾਚੇ ਫੇਰ ਜਗਾਇਆ ਤੇ ਮੈਂ ਆਖਿਆ:
"ਹੁਣ ਤੇ ਟਿਊਬ ਵੈੱਲ ਚੱਲ ਪਿਆ ਏ, ਖੂਹ ਜੋਵਣ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਏ ਚਾਚਾ ?" ਚਾਚੇ ਮੈਨੂੰ ਧੌਣੋਂ ਫੜ ਕੇ ਲੰਮੇ ਪਏ ਨੂੰ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਖਿਆ :
"ਟਿਊਬ ਵੈੱਲ ਦਿਆ ਪੁੱਤਰਾ, ਅਜੇ ਖੂਹ ਈ ਵਗਣਾ ਏ। ਟਿਊਬ ਵੈੱਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇੱਧਰ ਨਹੀਂ ਆਂਵਦਾ।"
"ਨਹੀਂ ਆਂਵਦਾ ਤੇ ਨਾ ਆਵੇ, ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ " ਏਨਾ ਆਖ ਕੇ ਮੈਂ ਫੇਰ ਲੰਮਾ ਪੈ ਗਿਆ।
