ਆਪਣੀਆਂ ਸਨ। ਉਹਦੇ ਪਿਉ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਘਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਸਨ। ਖੌਰੇ ਉਹਦੇ ਵਿੱਚ ਮਲਕੀਅਤ ਬੋਲਦੀ ਸੀ ਯਾ ਧੁੱਪ ਦਾ ਅੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਂਜ ਉਹ ਹੈ ਵੀ ਗੱਭਰੂ ਸੀ। ਦੋ ਬਾਲਾਂ ਦਾ ਪਿਉ ਵੀ ਸੀ ।

ਮੈਂ ਆਖਿਆ, "ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਦਿਆਂ ਤੈਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਆਂਵਦੀ, ਬੇਸ਼ਰਮਾ।"

ਮੇਰੀ ਏਨੀ ਗੱਲ ਆਖਣ ਉੱਤੇ ਉਹ ਹੋਰ ਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉੱਠਕੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਆਇਆ, "ਅਖੇ ਜਾਤ ਦੀ ਕੋਹੜ ਕਿਰਲੀ ਤੇ ਸ਼ਤੀਰਾਂ ਨੂੰ ਜੱਫੇ। ਉਏ, ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਮਾਣ ਏ ਤੈਨੂੰ ? ਨਾ ਘਰ ਨਾ ਘਾਟ, ਭੋਏ ਨਾ ਭਾਂਡਾ। ਅਸੀਂ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੇ ਹਾਂ । ਕੰਮੀਂ ਹੋ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੋਲਣਾਂ ਏਂ ? ਨਾਸਾਂ ਭੰਨ ਦਿਆਂਗਾ ਤੇਰੀਆਂ।” ਉਸ ਮੈਨੂੰ ਮੁੱਕਾ ਕੱਢ ਮਾਰਿਆ। ਫੇਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਲੱਕੋਂ ਜੱਫਾ ਮਾਰਕੇ ਵਗਦੇ ਖਾਲ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਲਿਆ । ਜਿੰਨਾ ਮੈਥੋਂ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਕੁੱਟਿਆ। ਜੇ ਲਾਬ ਲਾਵਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਆ ਕੇ ਨਾ ਛੁਡਵਾਂਦੀਆਂ ਤੇ ਖੌਰੇ ਮੈਂ ਕਹੀ ਦੇ ਵਾਰ ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ।

ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਕੁੱਟ ਤੇ ਲਿਆ, ਪਰ ਉਹਦੇ ਬੋਲ ਮੇਰੇ ਸੀਨੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮ ਬਣਾ ਗਏ ਸਨ: "ਨਾ ਘਰ ਨਾ ਘਾਟ, ਭੋਏਂ ਨਾ ਭਾਂਡਾ। ਕਿਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਮਾਣ ਏ ਤੈਨੂੰ। ਕੰਮੀ ਹੋ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੋਲਣਾ ਏਂ।"

ਹਾਂ, ਗੱਲ ਤੇ ਉਹਦੀ ਠੀਕ ਸੀ । ਮੈਨੂੰ ਕਾਹਦੇ ਉੱਤੇ ਮਾਣ ਸੀ ? ਕੀ ਸੀ ਅਸਾਡੇ ਕੋਲ ? ਕਈ ਸਵਾਲ ਉੱਭਰੇ ਸਨ ਮੇਰੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚੋਂ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਮੇਰੇ ਸਕੇ ਕੋਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਸਾੜ ਵੀ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਈ ਧੁਖਦਾ ਰਿਹਾ।

ਜ਼ੋਹਰਾ ਤੇ ਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਿ "ਤੇਰੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਹੈ", ਪਰ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਚਾਚਾ ਅੱਲਾ ਦਿੱਤਾ ਮੈਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਫਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਜ਼ਾਲਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਤੇ ਨਿਮਾਣਾ ਹੀਰੋ ਸ਼ਿਕਸਤ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਏ ਤੇ ਲੋਕ ਹੀਰੋ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਕਦਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਉਹਦੇ 'ਤੇ ਡੁੱਲ੍ਹ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਮੈਂ ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਤੀਕਰ ਕੋਈ ਫਿਲਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖੀ, ਪਰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਚਾਚੇ ਕੋਲੋਂ ਸੁਣ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਫਿਲਮ ਵੇਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੋਵਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ । ਚਾਚੇ ਅੱਲਾ ਦਿੱਤੇ ਫਿਲਮ ਵਖਾਵਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਵੇਲ਼ਾ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲ਼ਦਾ। ਜੇ ਕਦੇ ਵੇਲਾ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਪੱਲੇ ਪੈਸਾ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ।

ਮਾਝਾਂ ਦਾ ਪਿਉ ਉਮਰਦੀਨ ਹਦੀਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ। ਸ਼ੇਖ ਸਾਅਦੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਵਤਾਂ ਸੁਣਾਂਵਦਾ ਤੇ ਨਮਾਜ਼ਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ । ਉਹਦੀ ਬਿਮਾਰ ਵਹੁਟੀ ਵੀ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਦੀ ਤੇ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਖਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਮਾਸੀ ਬਸ਼ੀਰਾਂ ਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਿਲਕੁਲ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦੇ। ਹੱਸਦੇ ਖੇਡਦੇ ਤੇ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਕਰਦੇ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।

ਜ਼ੋਹਰਾ ਛੇ ਜਮਾਤਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਫਿਲਮਾਂ ਵੀ ਵੇਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਵੀ ਫਿਲਮਾਂ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਦੱਸਿਆ, ਪਰ ਮੈਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵੇਖਾਂ ਕਿਵੇਂ ? ਮੇਰੇ ਪੱਲੇ ਤੇ