ਲੰਡੂ ਦੇ ਭਰਾ ਵੀ ਆਖਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਟੱਲੀ ਮੁੱਕ ਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਏ। ਏਸ ਕੋਈ ਵੀ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ ਆਵਣ ਦਿੱਤਾ ਏਸ ਘਰ ਵਿੱਚ, ਹਮੇਸ਼ ਔਕੜਾਂ ਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਈ ਲੈ ਕੇ ਆਂਵਦਾ ਏ।

"ਅਸਾਡੇ ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹਦੇ ਡੱਕਰੇ ਕਰਕੇ ਗਿਰਝਾਂ ਅੱਗੇ ਚਾ ਪਾਈਏ, ਪਰ ਕੀ ਕਰੀਏ, ਪਿਉ ਮਰਨ ਮਗਰੋਂ ਹੁਣ ਇਹ ਈ ਪਿਉ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਵੇ।" ਭਰਾ ਲੰਡੂ ਦਾ ਅਦਬ ਇਹਤਰਾਮ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਅੰਦਰੋ ਅੰਦਰ ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਤੰਗ ਵੀ ਸਨ। ਅੱਕੇ ਅੱਕੇ ਤੇ ਸੜੇ ਸੜੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।

ਮਾਂ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਦੇਣ ਕਾਰਨ ਤੇ ਕੁੱਝ ਧੱਕੇ-ਧੱਕੀ ਖਵਾਵਣ ਨਾਲ ਲੰਡੂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਮਰਨ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਵਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ । ਪੂਰਾ ਮਹੀਨਾ ਮੈਂ ਵੀ ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਦੀ ਦਿਲਜੋਈ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਾ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬਹਾਨੇ ਵੇਲਾ ਕੱਢ ਕੇ ਉਹਦੀ ਮੰਜੀ ਕੋਲ ਜਾ ਬਹਿੰਦਾ ਸਾਂ । ਜਦ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹਾਲਤ ਸੰਭਲੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਸਮਝਾਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਆਖਿਆ, "ਹੈਂ ਤੇ ਚਾਚਾ ਤੂੰ ਪਰ... ਨਿਰਾ ਲੰਡੂ ਈ ਨਿੱਕਲਿਆ ਏਂ। ਇੱਕ ਜਨਾਨੀ ਵਾਸਤੇ ਮਰਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅੱਪੜ ਗਿਆ ਏਂ। ਰੰਨ ਤਾਂ ਪੈਰ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਏ, ਜਦੋਂ ਜੀਅ ਕੀਤਾ ਬਦਲ ਲਈ।" ਆਖਣ ਨੂੰ ਮੈਂ ਸਭ ਕੁੱਝ ਆਖ ਦਿੰਦਾ ਸਾਂ ਪਰ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਝੂਠ ਈ ਝੂਠ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ । ਦਿਲ ਦੀ ਏਸ ਗਵਾਹੀ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਆਪ ਈ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਪੱਚੀ ਹੋ ਹੋ ਪੈਂਦਾ ਸਾਂ । ਪਰ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦੇਵਣ ਵਾਸਤੇ ਮੈਂ ਇਹ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਵੀ ਜ਼ਰ ਜਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸਾਂ ਯਾ ਖ਼ੌਰੇ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਗੱਲ ਆਂਵਦੀ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੇ ਚਾਚੇ ਲੰਡੂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਨਾ ਈ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਉਹਦਾ ਬੈਠਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕੀਤਾ । ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਕਾਰਨ ਉੱਠਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ। ਮੈਂ ਕੰਡ ਵੱਲੋਂ ਕਰਕੇ ਕੁੱਝ ਆਸਰਾ ਕਰਕੇ ਉਹਨੂੰ ਬੈਠਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।

ਝੱਟ ਕੁ ਬੈਠੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹ ਦਰੁਸਤ ਕੀਤੇ ਤੇ ਫੇਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੇ ਡੁੱਬਦੀ ਤਰਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਬੋਲਿਆ, "ਗੋਗੀ, ਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਤੂੰ ਕਰਨਾ ਏਂ..” “ਹਾਂ, ਹਾਂ, ਬੋਲ ਚਾਚਾ" ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਤਸੱਲੀ ਹੋਈ ਕਿ ਹੁਣ ਖ਼ਤਰੇ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ।"

ਏਨਾ ਬੋਲਣ ਨਾਲ ਈ ਜਿਵੇਂ ਨੀਂਦਰ ਯਾ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਜਿਹਾ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਹਦੀ ਕੰਡ ਤੇ ਮੋਢਿਆਂ ਨੂੰ ਘੁੱਟਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਝੱਟ ਮਗਰੋਂ ਫੇਰ ਆਖਿਆ, "ਗੋਗੀ, ਕੀ ਤੂੰ ਦਿਲੋਂ ਆਖਨਾ ਏਂ ਕਿ ਰੰਨ ਪੈਰ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਏ ?"

ਉਹਦੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਈ ਰਿਹਾ। ਕੀ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ। ਦਿਲੋਂ ਤੇ ਮੈਂ ਰੰਨ ਨੂੰ ਪੈਰ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਨਹੀਂ ਸਾਂ ਸਮਝਦਾ, ਪਰ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣਾ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਪਦਾ । ਝੱਟ ਸੰਭਲ ਕੇ ਆਖਿਆ, "ਲੋਕੀਂ ਤਾਂ ਇੰਝ ਈ ਆਖਦੇ ਨੇ ਚਾਚਾ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸੁਣੀ ਸੁਣਾਈ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਏ।"

ਲੰਡੂ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਬੇਮਲੂਮ ਜਿਹੀ ਮੁਸਕਾਨ ਉੱਭਰੀ ਤਾਂ ਬੋਲਿਆ, "ਤੇਰੇ