ਕਰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਹੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਸੋ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਮਨੋ-ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਣ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਬੜਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਿਲਾਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾ ਮਿਲਾਈਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਦੂਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਣ ਵਿਚ ਵੀ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦੂਜੇ ਦੀ ਉਸ ਗੱਲਬਾਤ ਲਈ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਕਿਉਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਇਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਗੁਆ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ।
ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ (ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ) ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉੱਧਰ ਹੀ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਧਰੋਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਹਟਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਬਸ ਇਹ ਇਕ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਿਲਾਣ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਉ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਵੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਤੁਰੰਤ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਿਲਾਈਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ, ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਮੁੱਢਲੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ ਸਹੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਯੋਗ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ।
ਨਜ਼ਰ-ਵਿਉਹਾਰ (Gaze Behaviour)
ਅਸੀਂ ਨਜ਼ਰ-ਵਿਉਹਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਅੱਖ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਪਿੱਛਲੇ ਮਨੋ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਰਕਤਾਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁ ਢੁਕਵੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਤਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹਾਂ ਕਿ ਆਮ ਹੋ ਰਹੀ ਗਲਬਾਤ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਰੁਕ ਰੁਕ ਕੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਆਉ ਦੇਖੀਏ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਵਿਚ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ/ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਕੀ ਵਿਉਹਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਿਉਹਾਰ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਾਡੇ ਉਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਘੱਟ ਪਸੰਦ ਕਰਨਗੇ।
ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੰਨਾ ਤਾਕਤਵਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਆਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਿਲਾਈ ਰੱਖਾਂਗੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਹੋਵੇਗਾ:
- ਇਕ ਬੁਲਾਰਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨਜ਼ਰ ਮਿਲਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨਜ਼ਰ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਵੀ ਘੁਮਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਸਰੋਤੇ ਗੱਲ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੋਤੇ ਬੁਲਾਰੇ ਦੀ ਗੱਲ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
- ਸਰੋਤੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਉਸਦੀ ਗਲਬਾਤ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ।
