ਸਰੀਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਸਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਵਲਵਲੇ, ਮਨੋਬਿਰਤੀ ਤੇ ਰਵੱਈਏ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਬੜਾ ਭਰੋਸੇ ਮੰਦ ਢੰਗ ਰਹੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਅਚੇਤ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਬੋਲ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ, ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੂਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਚਨਾ (ਤੱਥ ਅਤੇ ਗਿਣਤੀ-Fact & Data) ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਚੰਗਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੂਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਸ਼ਬਦ-ਹੀਣ ਸਰੀਰਕ ਹਰਕਤਾਂ ਸਾਡੀ ਮਨੋਬਿਰਤੀ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਇਤਨਾ ਜ਼ੋਰ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਬੋਲ ਕੇ, ਜਾਂ ਸਮਝ ਲਉ ਚੀਕ ਚੀਕ ਕੇ ਦੱਸ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੰਨਾ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੁੰਦੇ। ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਨੋਬਿਰਤੀ ਬਾਰੇ ਸਮਝਣ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਅਚੇਤ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਮਰੂਪਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੜੀ ਵਾਰੀ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਜੋ ਭਾਵਨਾ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਆ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਬੋਲੇ ਗਏ ਲਫਜ਼ਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਘਟਾ ਦੇਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਕ ਐਸੀ ਹਾਲਤ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜ਼ੁਬਾਨ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਕੁੱਝ ਹੋਰ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਐਸਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੀਰ ਵਲੋਂ ਜੋ ਭਾਵ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ ਆਦਤ ਕਰਕੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਐਸੀ ਆਦਤ ਜਿਸ ਦਾ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਹੀ ਨਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ 'ਦੋ ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ' ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਉਸ ਹਾਲਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਸਾਡੀ ਕਹੀ ਗਈ ਗੱਲ ਦੀ ਸਚਾਈ ਤੇ ਸੁਆਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਤੇ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ 'ਸਮਰੂਪਤਾ (Congruence) ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ ਮਾੜੀ ਆਦਤ ਕਰਕੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਹੀ ਵਕਤ ਤੇ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲਈ ਗਈ। ਬੁਲ੍ਹ ਸੁੰਗੇੜਨਾ, ਸਿਰ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਫੜਨਾ, ਬੋਲਦਿਆਂ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਉਗਲੀਆਂ ਨਾਲ ਢੱਕਣਾ, ਕਿਸੇ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਤੇ ਠੰਢਾ ਸਾਹ ਭਰਨਾ, ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁਰਸੀ ਵਿਚ ਪਾਸੇ ਮਾਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਵਗੈਰਾ ਸਿਰਫ ਮਾੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਲਤ ਮਤਲਬ ਵੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਛੁਪਾ ਰਹੇ ਹੋਵੋ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਹਰਕਤ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕਾਫੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਕਰਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਪਰ ਸੋਚੋ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਐਸਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਸੇ ਆਦਤ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਮਾੜੀ ਹਰਕਤ ਕਰਕੇ ਐਸਾ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਹ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਮਾੜੀ
