ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਆਪਾਂ ਅੱਗੇ ਵਧੀਏ, ਬੱਸ ਇਕ ਸਾਧਾਰਨ ਜਿਹਾ ਸਵਾਲ ਪੁਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਉਹ ਬੜਾ ਦੋਸਤਾਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪਾਤਰ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਕ ਹੋਰ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਉਸ ਵਿਚ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ। ਕੀ ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਰਕੇ ਹੈ?

—ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰੋਂ ਇਕ ਆਵਾਜ਼ (ਸਹਿਜ ਗਿਆਨ-Intution ) ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹੀ ਦਸ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਜੋ ਸੰਕੇਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪਰਸਪਰ ਵਿਰੋਧ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਤੌਰ ਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੋਨੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਵੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਤੋਂ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਜੋ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ ਉਹ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੋਣਗੇ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ, ਬੈਠਣ ਜਾਂ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦੇ ਢੰਗ ਤੋਂ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹਰਕਤ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਐਸੇ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਵੋਗੇ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਾਂ ਫਿਰ ਹੋਰ ਗਲਬਾਤ ਕਰਾਂਗੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਕੀ ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡਾ ਦਿਮਾਗ ਸਾਡੀਆਂ ਪੰਜ ਇੰਦ੍ਰੀਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ ਵੀ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ?

—ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਆਪਾਂ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਗਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਦਿਮਾਗ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਬੋਲਣ ਦੇ ਢੰਗ (Paralanguage) ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਕੁਝ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਹ ਸਾਡੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਸਭ ਕੁਝ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਉਸ ਵਕਤ ਤੱਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਣ ਛਾਣ ਤੋਂ ਜੋ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਉਹੀ ਸਾਡੀ ‘ਅੰਦਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼’ ਜਾਂ ‘ਸਹਿਜ-ਗਿਆਨ' ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਸਾਡਾ ਅਚੇਤ ਮਨ ਇਸੇ ਸਹਿਜ-ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਹੀ ਸਾਡੇ ‘ਸੁਚੇਤ’ ਮਨ ਤਕ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਰਵੱਈਆ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਕੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਸਮਝਣ' ਵਿਚ ਬਾਕੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ?

—ਹਾਂ ! ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਵਿਚ, ਸੰਗੀਤ, ਗਾਣ ਵਜਾਣ ਜਾਂ ਨਾਚ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਲਾ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਜਿੰਨੇ ਵਧੀਆ ਨਾ ਬਣ ਸਕੀਏ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਵਧੀਆ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਬਹੁਤਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਚੰਗੇ