ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਕਾਫ਼ਲੇ

ਵਕਤ ਦਾ ਦੌਰ ਅਜੀਬ ਰੰਗ ਵਿਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਦੇ ਲਹੂ ਦਾ ਲਾਲ ਸੂਰਜ ਕਦੇ ਉਦਾਸ ਪੱਤਝੜ, ਕਦੇ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਤੇ ਕਦੇ ਭੁੱਖ ਦੀਆਂ ਬਰਸਾਤਾਂ। ਚੰਗਾ ਬਨਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਕੁਝ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ 'ਚ ਤਾਂ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਪਰ ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਮਿਨੀ ਬੱਸ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਕੰਮ 'ਤੇ ਰੱਖ ਲਉ ਵਾਅਦਾ ਰਿਹਾ ਮੈਂ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਸਰੀਫ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬਘਿਆੜ 'ਤੇ ਕਿਹੜੀ ਭੇਡ ਯਕੀਨ ਕਰੇ ? ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ "ਕਡੰਕਟਰੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ ਪਰ ਚੈਕਿੰਗ 'ਤੇ ਰੱਖ ਲੈਨੇ ਆਂ ਨਾਲ ਟਾਇਮ ਕਢਾਉਂਣੇ ਪੈਂਣਗੇ।" ਇਹ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟਰ ਕੇਰਾ ਖੇੜਾ (ਅਬੋਹਰ) ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕੁਮਾਰ ਸੀ ਤੇ ਇਹਦਾ ਭਾਣਜਾ ਮੇਰਾ ਯਾਰ ਸੀ। ਇਹਦੀਆਂ ਦੋ ਬੱਸਾਂ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਹੀ ਚੱਲਦੀਆਂ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੂਟ ਮਲੋਟ ਤੇ ਮਲੂਕਪੁਰਾ (ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ) ਸੀ। ਵੈਸੇ ਮੇਰੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਕਡਕਟਰੀ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ 1996 'ਚ ਬੱਸ 'ਤੇ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਕਡੰਕਟਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਤੇ ਟਰੱਕਾਂ 'ਤੇ ਧੱਕੇ ਖਾਣ ਦਾ ਵੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਤਜ਼ਰਬਾ ਸੀ ਪਰ ਰੋਲਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੈਸ਼ ਵਾਲਾ ਥੈਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਡੁੱਲ੍ਹ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਬੱਸ ਤੋਂ 15-20 ਰੂਪੈ ਡੇਲੀ (ਤਨਖਾਹ) ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਮਿਲਦੇ। ਕੰਮ, ਬੱਸਾਂ ਚੌਕ ਕਰਨੀਆਂ ਤੇ ਟੈਂਪੂਆਂ ਅਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਟੈਂਪੂਆਂ ਨੂੰ ਟਾਈਮ ਸਿਰ ਤੋਰਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਜੇ ਕੋਈ ਨਾ ਤੁਰੇ ਉਹਨੂੰ ਸਖ਼ਤਾਈ ਨਾਲ ਤੋਰ ਦੇਣਾ ਇਹੀ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਸੀ। ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਚੱਲੋ ਦਸ-ਵੀਹ ਰੂਪ ਤਾਂ ਮਿਲਦੇ ਆ, ਨਾਲੇ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਆਪਣੀ ਵੀ ਕੋਈ 'ਇੱਜ਼ਤ' ਬਣੀ। ਆਪਣਾ ਮੁੱਲ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਤੜਕੇ ਹੀ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ। ਜਿੰਨ੍ਹੇ ਵੀ ਸਟੂਡੈਂਟ ਹੁੰਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟਿਕਟਾਂ ਮੈਂ ਧੱਕੋ ਨਾਲ ਕਟਵਾ ਦਿੰਦਾ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘਰੇ ਮੈਂ ਕੋਈ ਸਬਜ਼ੀ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਬਚੇ ਪੈਸਿਆ 'ਚੋਂ ਦਸਾਂ ਦਾ ਸਵੇਰੇ ਪੋਸਤ ਲੈ ਕੇ ਖਾ ਲੈਂਦਾ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਵਧੀਆ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲਕ ਨੇ ਬੱਸਾਂ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਬੱਸਾਂ ਕਾਹਦੀਆਂ ਵਿਕੀਆਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਯਤੀਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਆਮਦਨ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੰਗਾ ਬਨਣ ਦੀ ਚਾਹਤ ਵੀ ਨਿਲਾਮ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਅਸੀਂ ਪਿੰਡ ਵਾਲਾ ਘਰ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਦਾ ਤਰਕ ਸੀ ਕਿ ਤੂੜੀ-ਤੰਦ ਲਿਆਉਣ 'ਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲੇ ਢਾਣੀ (ਬਹਿਕ) ਪਾਉਣ 'ਤੇ ਕੋਈ ਦੋ ਕਮਰੇ