ਮਨਸੂਰ

ਅਨ-ਅਲ-ਹੱਕ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਸੂਫ਼ੀ ਫ਼ਕੀਰ ਮਨਸੂਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੋ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਦਾ ਫਲਸਫ਼ਾ ਸੀ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਲਈ ਜੀਵਨ ਸੀ ਤੇ ਇਹੋ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਲਈ ਹੋਣੀ ਤੇ ਮੌਤ ਬਣ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। 'ਅਨ ਅਲ ਹੱਕ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮੈਂ ਸੱਚ ਹਾਂ। ਹੱਕ ਦਾ ਅਰਥ ਸੱਚ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਰੱਬ ਵੀ। ਮਨਸੂਰ ਲਈ ਹੱਕ ਅਤੇ ਰੱਬ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਫ਼ਖਰ ਨਾਲ ਆਖਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਰੱਬ ਹਾਂ। ਇਹ ਆਖਣਾ ਗੁਨਾਹ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਰਾਨ ਵਿਚ ਰੱਬ ਦੇ 99 ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਾਂ ਵਿਚ 'ਹੱਕ' ਇਕ ਨਾਮ ਹੈ। ਸੂਫ਼ੀ ਸਾਧੂ ਅੱਲਾਹ ਨਾਲੋਂ ਹੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਰੱਬ ਵਾਸਤੇ ਵਧੀਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਣ-ਕਣ ਵਿਚ ਅੱਲਾਹ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਵੀ ਹੈ, ਗੁਨਾਹ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਮਨਸੂਰ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਨ । ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨਾ ਲਈ ਮਨਸੂਰ ਦਾ ਕਥਨ ਅਨ ਅਲ ਹੱਕ ਵੱਡਾ ਕੁਫਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਅਨ-ਅਲ-ਹੱਕ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਉਚਾਰਣ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਗੁਨਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਅਵਤਾਰਵਾਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਨਰਜਨਮ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਭ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਪੈਗੰਬਰ ਆਖਦਾ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਹ ਆਖਦਾ ਸੀ- ਤੂੰ ਹਜ਼ਰਤ ਨੂਹ ਹੈਂ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੂਸਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੁਹੰਮਦ ਆਖਦਾ। "ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਬਚਨ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰਾ ਕਿਵੇਂ ਬਰਦਾਸਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਜੇ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਕ ਪੁੱਜਿਆ ਫਕੀਰ ਸੀ, ਵਿਦਵਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਸੀ ਤੇ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ? ਕੁਫਰ ਤਾਂ ਆਖਰ ਕੁਫਰ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਰੁਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਬਗਦਾਦ ਦੇ ਖਲੀਵੇ ਦੇ ਹੁਕਮ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕਈ-ਕਈ ਹਫ਼ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭੁੱਖਾ ਤਿਹਾਇਆ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਟਾਈਗਰਿਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਉਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਕਰਾਸ ਉੱਤੇ ਲਟਕਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਸ ਨੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਲ ਕੋਠੜੀ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਅਜਿਹਾ ਕੁੱਝ ਉਸ ਨਾਲ ਨੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ੁਲਮ ਢਾਹ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ