ਇੰਜ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਾਮਨ ਤਾਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ ਉਤੇ ਖਲੋ ਕੇ 'ਬਹਿਰ ਅੰਦਰ' ਲਿਖਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਖੂਨ ਵਿਚ ਡੁੱਬਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣ ਦਾ ਨਿਸਚਾ ਲੈ ਕੇ ਕਲਮ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਉਤੇ ਤੁਰਿਆ ਹੈ, ਜਦ ਕਵੀ ਦੀ ਮੈਂ ਆਪੇ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਿਚ ਘੁਲ ਕੇ 'ਅਸੀਂ' ਦੇ ਰੁੱਤਬੇ ਨੂੰ ਪੁੱਜਦੀ ਏ ਤਾਂ ਨਿਸਚੇ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਲਹੂ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਕਵੀ ਨੂੰ ਪਛਾਨਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਹਸਤਾਖਰ ਨੂੰ ਪਛਾਨਣ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਸਗੋਂ ਇਸ ਨਵੇਂ ਹਸਤਾਖਰ ਵਿਚੋਂ ਉਦੈ ਹੁੰਦੀ ਆਪਣੀ ਤੇ ਆਪਣੇ ਯੁੱਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਉਮਾਹ ਵੀ ਇਸ ਯਤਨ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਸਤਾਖਰ ਦਾ ਨਵਾਂਪਨ ਤੇ ਇਸ ਯੁਗ ਦੇ ਨਕਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਹੋਣਾ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਯੁੱਗ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਮੌਤ, ਸਹਿਮ ਤੇ ਤ੍ਰਾਸ ਦੇ ਨਾਟਕੀ ਮਹਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਕਲਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਜੋ ਉਪਰੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨ ਵਿਚ ਵਿਆਪ ਰਹੀ ਨਿਰੰਤਰ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦਾ ਬੋਧ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰ ਅਚੇਤ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅਮੁਕ ਗਤੀ ਵਿਚੋਂ ਉਦੈ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਸ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੇ ਇਕ ਪਲ ਇਹ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਟੁੱਟਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਖੋਰਦੀ ਤੇ ਮੇਸਦੀ ਦਿਸਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਹੀ ਪਲ ਇਸ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਵਿਚ ਟੁੱਟਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨਵੀਂ ਆਸ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਮਹਾਂ ਆਰੰਭ ਦਾ ਜਾਦੂ ਵੀ ਜਗਾਉਂਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਤ੍ਰਾਸਦਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਤੇ ਮਹਾਂ ਆਸ਼ਾ ਪਾਤਰ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਪਹਾੜਾਂ ਵਾਂਗ ਟਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਲਦੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਟੱਕਰ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਰੰਗ ਤਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਆਭਾ ਦਾ ਭੇਤ ਲੁਕਾਈ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਪਰਲੋ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਤੇ ਮਹਾਂ ਆਰੰਭ ਦਾ ਜਾਦੂ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲਿਪਟੇ ਹੋਏ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ:
ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਬਿਰਖ ਬਣਾਂ ਮੈਂ ਵੀ
ਇਸੇ ਉਮੀਦ ਤੇ ਥਲ ਵਿਚ ਖੜਾ ਦੁਪਹਿਰ ਅੰਦਰ
ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਂਦਰਾਂ 'ਚ ਉਲਝਾ ਕੇ
ਉਡੀਕ ਤੇਰੀ ਕਰਾਂ ਤੇਜ ਚਲਦੇ ਪਹਿਰ ਅੰਦਰ
ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਵਿਰਾਟ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਤਿੱਖੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਕਲਪਿਤ ਕਰਨਾ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨੂੰ ਨਾਟਕੀ ਵਿਰੋਧ-ਬਿੰਬ ਵਿਚ ਸਮੇਟਣਾ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਰਚਨਾ
