ਨਮਨ
ਯੋਗ ਮਾਰਗ ਆਦਮੀ ਤੇ ਔਰਤ ਲਈ ਬਰਾਬਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ। ਆਦਮੀ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਉਸ 'ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿੰਨੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚੱਲੀਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪਹੁੰਚ ਸਕੀਆਂ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਰਹੱਸਮਈ ਭਗਤਣੀ/ ਸੰਤ, ਲੱਲਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਲੱਖਣ ਔਰਤਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਲੱਲਾ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਾ ਜਨਮ ਨਗਨ ਰਹੀ। ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸੰਤ ਔਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਗਨ ਘੁੰਮਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸੱਤ-ਅੱਠ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਨਾ-ਮੁਮਕਿਨ ਸੀ । ਇਸੇ ਲਈ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕ ਆਖਦੇ ਹਨ ਅਸੀਂ ਦੋ ਹੀ ਨਾਮ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ, ਇੱਕ ਅੱਲਾ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਲੱਲਾ।
ਚੌਦਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਲੱਲਾ ਯੋਗੇਸ਼ਵਰੀ ਦਾ ਬਾਲ-ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ। ਪਤੀ ਤੇ ਮਤਰੇਈ ਸੱਸ ਦਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਗਲਪਣ ਤੱਕ ਲੈ ਆਇਆ। ਇਹੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਆਤਮ-ਖੋਜ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ।
ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਵਸਤਰ ਘੁੰਮਦਿਆਂ, ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਲੱਲਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੁੰਮਣਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲੱਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਦਾ ਮਾਸ ਖਿੱਚ ਕੇ ਨੀਚੇ ਵੱਲ ਕੀਤਾ ਤੇ ਆਪਣਾ ਨੰਗੇਜ਼ ਢਕ ਲਿਆ ਤੇ ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਨਾਲ ਢਕ ਲਈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪੇਟ ਦੇ ਮਾਸ ਨੂੰ ਲੱਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਪਦਮਾਵਤੀ ਤੋਂ ਲੱਲਾ ਬਣ ਗਈ।
ਲੱਲਾ ਦੀ ਬਾਣੀ, ਲੱਲਾ-ਵਾਖ ਨਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
****
ਮੈਂ ਇਸ ਔਰਤ ਦੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਸਿਰ ਧਰਦਾ ਹਾਂ।
ਵਿਮਲ ਕੀਰਤੀ : ਸਮਾਂ ਸਵੇਰੇ ਤਿੰਨ ਵਜੇ।
