ਕੰਮ ਠੀਕ ਠਾਕ ਕਰ ਸਕਣ। ਇਹ ਵਾਸ਼ਪ-ਕਣਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾ-ਕਣਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ, ਜੜ੍ਹਾਂ, ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਖ਼ਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਾਰੀਕ ਨਾਲੀਆਂ (Vacuoles) ਵਿੱਚੋਂ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੜ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਨਹੀ ਲੈਂਦੀਆਂ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਲੈ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਪਰਸ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ। ਇਸ ਲਈ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖ਼ਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ (pore spaces) ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਵਾ ਅਤੇ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਸ਼ਪ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਹੀ ਭਰੀ ਰਹੇ, ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ। ਲੇਕਿਨ ਅਸੀਂ ਜਦ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਸਿੰਜਾਈ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ (ਪਾਣੀ ਦਿੰਦੇ ਨਹੀਂ-ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ) - ਕੁੰਭ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਪਾਣੀ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਭਰ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚੋਂ ਡੁਬ ਡੁਬ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੰਜਾਈ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਭੂਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਾਰੀ ਖ਼ਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਜਲਮਈ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਹਵਾ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਧੱਕ ਦੇਵੇਗਾ। ਪਰਿਣਾਮ ਸਰੂਪ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਸੂਖ਼ਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਜੋ ਹਵਾ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮਰ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਿਸਟਮ ਅਪਸੈੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਫ਼ਸਲ ਪੀਲੀ ਪੈ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਸਥਿੱਤੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਵਾਫਸਾ (50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਵਾ ਅਤੇ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਸ਼ਪਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ) ਦਾ ਨਾ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਓ! ਅਸੀਂ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਓਨਾ ਹੀ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਵਾਸ਼ਪ-ਕਣ ਬਣ ਜਾਣ।

ਜੇਕਰ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਾਸ਼ਪ ਬਣਨ ਜੋਗੀ ਗਰਮੀ ਹੈ ਤਾਂ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਹੀ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨਾ ਦੇਂਦੇ ਹੋ ? ਜੇਕਰ ਇਸ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਚਾਲੂ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਸਭ ਮੰਗਲ ਹੀ ਮੰਗਲ ਹੈ। ਫਿਰ ਸਿੰਜਾਈ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ ? ਕਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਦੇਈਏ ?

ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਭੂਮੀ ਦੀ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ