ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ? ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਓ। ਸਾਨੂੰ ਅੱਜ ਤਕ ਮੂਰਖ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ, ਉਪਰ ਤੋਂ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਸਵਾਲ ਹੈ-ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ? ਤੁਸੀਂ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਜਾਓ ਜਾਂ ਖੇਤ ਦੇ ਬੰਨੇ 'ਤੇ ਜਿਥੇ ਫ਼ਸਲ ਨਹੀਂ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ, ਉਥੇ ਖੜੇ ਫ਼ਲਾਂ ਨਾਲ ਲੱਦੇ ਹੋਏ ਅੰਬ, ਬੇਰ, ਜਾਮਨ, ਅਮਰੂਦ ਜਾਂ ਇਮਲੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦਰੱਖਤ ਦਿਖਾਈ ਪੈਣਗੇ। ਕਾਲ ਪਏ ਜਾਂ ਸੋਕਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਅਣਗਿਣਤ ਫ਼ਲ ਲੱਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਜਾਂ ਚਾਰ ਜਾਂ ਛੇ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਖਿੱਚੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਹਲਾਂ ਨਾਲ ਵਹਾਈ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਲਾਹਾਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਵਹਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ? ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਕਿਥੇ ਹੈ ? ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਅਤਿ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਛਿੜਕਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਛਿੜਕਾਣ ਕਿਥੇ ਹੈ ? ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਬੰਨ੍ਹ ਉਸਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿੰਚਾਈ ਕਿਥੇ ਹੈ ? ਜੋ ਜੋ ਵੀ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਅੰਬ, ਬੇਰ, ਜਾਮਨ, ਇਮਲੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਵਹਾਈ, ਬਿਨਾਂ ਖਾਦ, ਬਿਨਾਂ ਸਿੰਚਾਈ, ਬਿਨਾਂ ਦੁਆਈਆਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਤੋਂ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਣਗਿਣਤ ਫਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁਲਣ ਲਈ ਜਾਂ ਅਣਗਿਣਤ ਫ਼ਲ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਉਪਰ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਬਣਾਇਆ ਕੁੱਝ ਵੀ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।

ਜਦੋਂ ਇਹ ਅਸਲ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕੁੱਝ ਪਾਏ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਅਣਗਿਣਤ ਫਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਅਤੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ