ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਵਿੱਚ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਭਰਾ ਤਾਲਾਬ ਜਾਂ ਛੱਪੜ ਦੀ ਗਾਦ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਘੱਟ ਖਰਚੇ ਨਾਲ ਜਿਆਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਲੈਣ ਦੇ ਸਮਰਥ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਸਾਲ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਲਬ ਦੀ ਗਾਦ ਜਰੂਰ ਪਾਉਣ।

ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ: ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਨਦੀਨ ਵੀ ਉੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਕਿਸਾਨ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਜਹਿਰਾਂ ਛਿੜਕ ਨਦੀਨਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਲਤ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਕਾਰਨ ਜਿੱਥੇ ਭੂਮੀ ਦੀ ਬਣਤਰ 'ਤੇ ਉਲਟ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਹੀ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਜਨਣ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਜਨਣ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਧੜਾਧੜ ਲੂਲੇ-ਲੰਗੜੇ ਅਤੇ ਮੰਦਬੁੱਧੀ ਬੱਚੇ ਜਨਮ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਤਮਾਹੇ-ਅਠਮਾਹੇ ਬੱਚੇ ਥੋਕ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਲਈ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂਆਂ ਦੀ ਥੈਲੀ 'ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੁਕਰਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ-ਫੋੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਨੁਕਸਾਨੇ ਹੋਏ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਉੱਪਰ ਵਰਣਿਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗੁਡਾਈ ਕਰਕੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚਕੋਟੀ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨ ਭੂਮੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਮਿਸ਼ਰਤ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੋ: ਮਿਸ਼ਰਤ ਫਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਵੈਨਿਰਭਰ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਹਿਮ ਕਦਮ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਏਕਲ ਫਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤਹਿਤ ਖੇਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਫਸਲ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰੀ ਫਸਲ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਘਾਟੇ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰ ਸਕੇ । ਇਹਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਸ਼ਰਤ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਿਸ਼ਰਤ ਖੇਤੀ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਫਾਇਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਫਸਲ ਦਾ ਭਾਅ ਘੱਟ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਜੀ ਫਸਲ ਉਸ ਘਾਟੇ ਦੀ