ਅਧਿਆਇ 1

ਸਮਗਰ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਲਾਜਮੀ ਹੈ। ਉਸਤੋਂ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀਟ ਪਨਪਦੇ ਕਿਉਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕੀ ਹੈ। ਸਮਗਰ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਇਸੇ ਸਮਝ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਕਈ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਪੜਾਅ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਆਓ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਸਮਝੀਏ: ਕੀਟ ਆਪਣੀ ਬਾਲਗ ਅਵਸਥਾ ਪਤੰਗੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਇਹ ਅੰਡੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਰਥਾਤ ਪਤੰਗੇ ਤੋਂ ਅੰਡਾ, ਅੰਡੇ ਤੋਂ ਲਾਰਵਾ ਅਰਥਾਤ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਲਾਰਵੇ ਤੋਂ ਪਿਊਪਾ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਨਾ, ਫੁੱਲ, ਫਲ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟ ਉਪਰ ਦੱਸੀਆਂ ਚਾਰ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਰਸ ਚੂਸਕ ਕੀਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਊਪਾ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ।

ਫਸਲ ਉੱਤੇ ਕਿਹੜੇ ਕੀਟ ਤੇ ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕਰਨਗੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਫਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਢੰਗ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਭਿਆਨਕ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤ ਨੂੰ ਸੁੱਕਾ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਵਾਹੁਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਪਏ ਕੀਟਾਂ ਦੇ ਪਿਊਪੇ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤਹ ਕੇ ਆ ਕੇ ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।