ਖੋਜ। ਸਵਾਲ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਮਹਾਂਵੀਰ ਹੋਣ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਵਾਲ ਜੋ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਹੋ, ਉਸਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਿੜ ਜਾਣ ਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਿਨ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਿੜਦੇ ਹੈ, ਉਸੇ ਦਿਨ ਤੁਹਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ। ਅਪਾਹਿਜ ਤੇ ਬੰਦ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੱਚ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਸਾਧ ਸਕਦੀ । ਸੰਪੂਰਨ ਨਿਰੋਗ ਅਤੇ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਫੁੱਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰ ਸਕੇ, ਤਦ ਜੀਵਨ ਦੇ ਚਾਰ-ਚੁਫੇਰੇ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇਹ ਅਰਜ਼ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਬੰਧਨ, ਗਹਿਰੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇ ਹਨ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਤੇ ਅਨੁਕਰਣ ਦੇ। ਜਿਹੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਇਹਨਾਂ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਦਮ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸੱਚ ਦੀ ਤਰਫ਼, ਉਹ ਧਾਰਮਕ ਹੋਣ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਕਦਮ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਧਾਰਮਕ ਚਿੱਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਧਾਰਮਕ ਚਿੱਤ ਉਹ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦਾ ਹੋਵੇ, ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰ 'ਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੋਵੇ । ਨਹੀਂ ਧਾਰਮਕ ਚਿੱਤ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਆਪਣੀ ਚੇਤਨਾ ਉੱਤੇ, ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਨੂੰ, ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੋਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ, ਸਭ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਨੂੰ ਢਿੱਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਦ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਲੁਕਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਪਰਗਟ ਹੋਣ ਦਾ ਦੁਆਰ ਖੋਜਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਮੈਂ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ-ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਹੀਆਂ। ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਹਨ, ਨਿਗੇਟਿਵ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਕੋਈ ਮਾਲੀ ਬਗੀਚਾ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਕੇ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਘਾਹ-ਪੱਤ ਪੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪੱਥਰ-ਕੰਕਰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਫਿਰ ਨਵੇਂ ਬੀਜ ਬੀਜੇ ਜਾ ਸਕਣ। ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ, ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਤੋੜ-ਭੰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦੇਣ ਦੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕੋ ਉਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਲਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਬੀਜ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅੰਦਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਕ ਅਨੁਕਰਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਖਿੜਨਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ ਮਹਿਕ। ਹਰ ਆਦਮੀ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਕ ਫੁੱਲ ਬਣ ਸਕੇ, ਇਕ ਮਹਿਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕੇ। ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਆਦਮੀ ਬਿਨਾਂ ਮਹਿਕ, ਐਂਵੇਂ ਹੀ ਵਿਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਧੰਨਤਾ, ਕੋਈ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।

ਧੰਨ ਹਨ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹੇ-ਜਿਹੇ ਲੋਕ ਹੀ, ਜਿਹੜੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ ਅਵਸਰ ਨੂੰ ਨਦੀ ਵਾਂਗ, ਸਾਗਰ ਤਕ ਦੌੜਨ ਦਾ ਅਵਸਰ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਧੰਨ ਹਨ ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਨਦੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਾਗਰ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦਾ ਅਨੰਦ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਬੋਧ ਸਿਰਫ਼ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਹਾਸਲ ਹੋ ਪਾਂਦਾ ਹੈ।