ਮਨਮੋਹਨ ਦੀਆਂ 'ਬੈਖਰੀ’ ਬਾਰੇ ਇਹ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਵਿੱਲਖਣਤਾ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਕਵਿਤਾ ਦਿਸਦੇ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਜਿਸ ਸੱਚ ਜਾਂ ਅਧਿਆਤਮ ਨੂੰ ਫੜਦੀ ਹੈ ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹ ਭਾਸ਼ਾ ਲਈ ਚਿਹਨਾਂ, ਸੰਕੇਤਾਂ, ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਅਤੇ ਬਿੰਬਾਂ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜਕ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਸਿਰਜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਠਕ ਨੇ ਇਸ ਸੰਰਚਨਾ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ 'ਚ ਲੁਪਤ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਢੂੰਡਣਾ ਹੈ। ਮਨਮੋਹਨ ਨੂੰ ਕਾਵਿ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਇਸ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਸੋਝੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰੰਪਰਕ ਅਤੇ ਰੂੜ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਥੀਮਜ਼ ਅਤੇ ਮੋਟਿਫਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਮੈਟਾਫ਼ਰਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਕਿਵੇਂ ਨਵਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਅਸਹਿਮਤੀ' ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜਾ ਥੀਮ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਜਸਵੰਤ ਜ਼ਫਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਥੀਮ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਬੀਮ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ 'ਅਸਹਿਮਤੀ' ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਨਵਾਂਪਣ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕਤਾ ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਪਰ ਥਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 'ਰਾਇ ਭੋਇ ਦਾ ਨਾਨਕ' ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਨਾਨਕ' ਅਤੇ 'ਨਾਨਕ ਸਿੰਹਾਂ' ਨੂੰ ਮੈਟਾਫ਼ਰਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ

ਰਾਇ ਭੋਇ ਦਾ ਨਾਨਕ

ਮਿਲਿਆ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ

ਨਨਕਾਣੇ

ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ

ਮੌਜੂਦਾ ਦੌਰ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ

ਤੁਰਨ ਲੱਗਿਆ ਨਾਨਕ ਕਿਹਾ

ਨਾਨਕ ਸਿਹਾਂ...

ਅਸੀਂ ਐਨੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਦੂਰ

ਮੈਨੂੰ ਖਦਸ਼ਾ

ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਵੀ

ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਾਂਗੇ... ਕਦੇ

(ਪੰਨ 17)

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਜੀ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਕਿਵੇਂ ਸੰਸਥਾਈ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਤਰਕਸੰਗਤ ਸੋਚ ਦੇ ਜਗਿਆਸੂ ਦੀ ਕਿਉਂ ਅਸਹਿਮਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਸੰਸਥਾਈ ਸੋਚ ਸਾਹਮਣੇ, ਵਰਗੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਢੁੱਕਵੀਂ ਕਾਵਿ-ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।

'ਬੈਖਰੀ' ਦਾ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਜਿਸ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ, ਇਸ ਪੋਸ਼ੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਕੁਦਰਤ/ਧਰਤੀ/ਵਿਸ਼ਵ/ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਅਨੰਤ ਰਹੱਸ। ਬੰਦਾ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਮਾਨਵੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ, ਇਸ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਬੰਦਾ ਇੱਕ ਚੇਤਨ/ਜਗਿਆਸੂ ਜੀਵ ਹੈ। ਇਸ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰਹੱਸ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ ਸਗੋਂ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਾਣ ਦਾ