ਸਮਾਜੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਬਦਇੰਤਜ਼ਾਮੀਆਂ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਸਰਘੀ ਦੀਆਂ ਸੱਜਰੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਖਿਲਾਰਨ ਲਈ ਜਸਵਿੰਦਰ ਬਾਉਮੀਦ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਜਾਤ- ਪਾਤ, ਊਚ-ਨੀਚ, ਨਾ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਮਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਦਮਨਕਾਰੀ ਹਾਕਮਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੋਸ਼ਿਤ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਵਲ ਰੁਚਿਤ ਰਿਹਾ। ਭਾਵੇਂ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦਮਨ ਵਿਰੁੱਧ ਉੱਚੀਆਂ ਬਗਾਵਤੀ ਸੁਰਾਂ ਇਸ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਪਰ ਹਾਲਾਤ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨਾ ਸਦਾ ਉਸ ਦੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਉਤੇ ਭਾਰੂ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤਹਿ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਕਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅੱਜ ਦੇ ਧੁਆਂਖੇ ਤੇ ਸਾਜਿਸ਼ੀ ਮਾਹੌਲ ਉੱਤੇ ਮੱਧਮ ਲੋਅ ਬਣ ਕੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੱਤੇ ਸੂਰਜਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕੋਈ ਸਾਜਿਸ਼ ਚੁਫੇਰੇ ਮਚਲਦੀ ਰਹੀ,

ਫੇਰ ਵੀ ਲੋਅ ਬਨੇਰੇ ਤੇ ਬਲਦੀ ਰਹੀ,

ਉਸ ਨਿੰਮੀ ਜਿਹੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਆਸਰੇ,

ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਜੋ ਸੂਰਜ ਜਗਾਉਣੇ ਅਸੀਂ।

(ਕਾਲੇ ਹਰਫ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋਅ, ਪੰਨਾ - 9)

ਕਵੀ ਆਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ "ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਰੰਗਾਂ, ਤਰੰਗਾਂ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਦੇ ਕੋਲਾਜ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜੋ ਚਿਰ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ, ਪਾਠਕ ਮਨ ਦੀ ਤੜਪਦੀ ਰੇਤ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓ ਤਿੱਖੀ ਕਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਗੁੱਝੇ ਭੇਦ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਕੂਨ ਅਤੇ ਤੜਪ ਦੇ ਮਿਲਵੇਂ ਅਹਿਸਾਸ ਪਿੱਛੇ ਬਚਦੇ ਹਨ।" ਜਨ-ਸਧਾਰਨ ਦੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਅਜਿਹੇ ਜ਼ਿੱਲਤ ਭਰੇ ਸਾਜ਼ਿਸੀ ਮਾਹੌਲ 'ਚੋਂ ਨਾ ਨਿਕਲ ਸਕਣ ਦੀ ਬੇਬਸੀ ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸੂਲੀ ਟੰਗਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਜਪ੍ਰਬੰਧ ਵਲੋਂ ਨਿਰਮਤ ਸਾਜ਼ਿਸੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਖ਼ਮਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਹੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਜੋ ਨਾ ਦੇਹੀ ਨਾਲ ਸੜਦੇ, ਹਸ਼ਰ ਤੱਕ ਜੋ ਰਹਿਣ ਬਲਦੇ

ਉਹਨਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਨ ਖ਼ਾਤਰ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ

ਖੁਭ ਗਈ ਅੱਡੀ 'ਚ ਸੀ ਤਾਰੀਖ ਜਿਸ ਦਿਨ ਸੂਲ ਬਣ ਕੇ

ਓਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੂਲੀ ਦਾ ਮੰਜ਼ਰ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ

(ਅਗਰਬੱਤੀ, ਪੰਨਾ - 21)

ਜਸਵਿੰਦਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਧੁਰਾ ਮਾਨਵੀ ਹੋਂਦ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹਨ ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਨਹੀਂ ਤੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮੁੱਢ ਕਦੀਮ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਤੁਰੇ ਆਉਂਦੇ ਪੂਰੀ